Everybody's favorite open-source browser, Firefox, is great right out of the box. And by adding some of the awesome extensions available out there, the browser just gets better and better.
But look under the hood, and there are a bunch of hidden (and some not-so-secret) tips and tricks available that will crank Firefox up and pimp your browser. Make it faster, cooler, more efficient.
1. More screen space. Make your icons small. Go to View – Toolbars – Customize and check the "Use small icons" box.
2. Smart keywords. If there's a search you use a lot (let's say IMDB.com's people search), this is an awesome tool that not many people use. Right-click on the search box, select "Add a Keyword for this search", give the keyword a name and an easy-to-type and easy-to-remember shortcut name (let's say "actor") and save it. Now, when you want to do an actor search, go to Firefox's address bar, type "actor" and the name of the actor and press return. Instant search!
You can do this with any search box.
3. Keyboard shortcuts. This is where you become a real Jedi. It just takes a little while to learn these, but once you do, your browsing will be super fast. Here are some of the most common (and my personal favs)Spacebar (page down) Shift-Spacebar (page up) Ctrl+F (find) Alt-N (find next) Ctrl+D (bookmark page) Ctrl+T (new tab) Ctrl+K (go to search box) Ctrl+L (go to address bar) Ctrl+= (increase text size) Ctrl+- (decrease text size) Ctrl-W (close tab) F5 (reload) Alt-Home (go to home page) 4. Auto-complete. This is another keyboard shortcut, but it's not
commonly known and very useful. Go to the address bar (Control-L) and type the name of the site without the "www" or the ".com". Let's say "google". Then press Control-Enter, and it will automatically fill in the "www" and the ".com" and take you there – like magic! For .net addresses, press Shift-Enter, and for .org addresses, press Control-Shift-Enter.
5. Tab navigation. Instead of using the mouse to select different tabs that you have open, use the keyboard. Here are the shortcuts:
Ctrl+Tab (rotate forward among tabs) Ctrl+Shft+Tab (rotate to the previous tab) Ctrl+1-9 (choose a number to jump to a specific tab)
6. Mouse shortcuts. Sometimes you're already using your mouse and it's easier to use a mouse shortcut than to go back to the keyboard. Master these cool ones:
Middle click on link (opens in new tab)
Shift-scroll down (previous page
Shift-scroll up (next page)
Ctrl-scroll up (decrease text size)
Ctrl-scroll down (increase text size)
Middle click on a tab (closes tab)
7. Delete items from address bar history. Firefox's ability to automatically show previous URLs you've visited, as you type, in the address bar's drop-down history menu is very cool. But sometimes you just don't want those URLs to show up (I won't ask why). Go to the address bar (Ctrl-L), start typing an address, and the drop-down menu will appear with the URLs of pages you've visited with those letters in them. Use the down-arrow to go down to an address you want to delete, and press the Delete key to make it disappear.
8. Cool User chrome. If you really want to trick out your Firefox, you'll want to create a UserChrome.css file and customize your browser. It's a bit complicated to get into here, but check out this tutorial.
9. Create a user.js file. Another way to customize Firefox, creating a user.js file can really speed up your browsing. You'll need to create a text file named user.js in your profile folder (see this to find out where the profile folder is) and see this example user.js file that you can modify. Created by techlifeweb.com, this example explains some of the things you can do in its comments.
10. about:config. The true power user's tool, about.config isn't something to mess with if you don't know what a setting does. You can get to the main configuration screen by putting about:config in the browser's address bar. See Mozillazine's about:config tips and screenshots.
11. Add a keyword for a bookmark. Go to your bookmarks much faster by giving them keywords. Right-click the bookmark and then select Properties. Put a short keyword in the keyword field, save it, and now you can type that keyword in the address bar and it will go to that bookmark.
12. Speed up Firefox. If you have a broadband connection (and most of us do), you can use pipelining to speed up your page loads. This allows Firefox to load multiple things on a page at once, instead of one at a time (by default, it's optimized for dialup connections).
Here's how:
Type "about:config" into the address bar and hit return. Type "network.http" in the filter field, and change the following settings (double-click on them to change them): Set "network.http.pipelining" to "true" Set "network.http.proxy.pipelining" to "true" Set "network.http.pipelining.maxrequests" to a number like 30. This will allow it to make 30 requests at once.
Also, right-click anywhere and select New-> Integer. Name it "nglayout.initialpaint.delay" and set its value to "0?. This value is the amount of time the browser waits before it acts on information it receives.
13. Limit RAM usage. If Firefox takes up too much memory on your computer, you can limit the amount of RAM it is allowed to us. Again, go to about:config, filter "browser.cache" and select
"browser.cache.disk.capacity". It's set to 50000, but you can lower it, depending on how much memory you have. Try 15000 if you have between 512MB and 1GB ram.
14. Reduce RAM usage further for when Firefox is minimized. This setting will move Firefox to your hard drive when you minimize it, taking up much less memory. And there is no noticeable difference in speed when you restore Firefox, so it's definitely worth a go. Again, go to about:config, right-click anywhere and select New-> Boolean.
Name it "config.trim_on_minimize" and set it to TRUE. You have to restart Firefox for these settings to take effect.
15. Move or remove the close tab button. Do you accidentally click on the close button of Firefox's tabs? You can move them or remove them, again through about:config. Edit the preference for "browser.tabs.closeButtons". Here are the meanings of each value:
0: Display a close button on the active tab only
1:(Default) Display close buttons on all tabs
2:Don't display any close buttons
3:Display a single close button at the end of the tab bar (Firefox 1.x behavior) Just make these tweaks and observer the difference in the way firefox works and you may be interested in my previous posts about Mozilla firefox.
Friday, 13 November 2009
Thursday, 5 November 2009
Sunday, 9 August 2009
Simple Trick to Stream music on Gtalk and Yahoo Messenger
Google talk or simply GTalk and yahoo messengers, the favorite chat clients can now be used to play songs too. This can be done by using a simple trick which will make you stream music so that you can make your friend listen to what you are listening. In this way both can listen to same song from the same source.
In GTalk:
This cool trick is implemented by making use of the "Call" feature in Gtalk. This can be done in the following way:
- First open your Volume Control by clicking on the speaker icon in your system tray or accessing it through Control Panel.
- Open Options > Properties from the resultant window. This will open a window which has 2 radio buttons called Play back and Recording.
- Select the Recording radio button and press OK.
- This will open the window as in the image below.
Just select Microphone or Stereo Mix ( Note: Try both and go with the one that works ) and Press OK.
- Simply Call your friend and when he accepts the call you can see that your window shows volume of your mic as high which indicates that the song is streaming.
- That's it..! Enjoy the music and share your enjoyment too.
In Yahoo Messenger:
The same procedure can be followed in yahoo messenger too. You can even do this in a conference so that all your friends can hear to the music you play at a time.
You can also try this trick in other Instant Messengers. Tell me if this works with any other IM's and Till then..
Happy Streaming..!
Monday, 22 June 2009
د افغانستان اقتصاد ته کتنه
د تجارت د غوړېدو په لور نوي ګامونه
د ثور په مياشت كې د امريكا متحدو ايالتونو ته د افغانستان او پاكستان د ولسمشرانو سفر او هلته د درې واړوهيوادونو د ولسمشرانو كتنې ته د نړۍ مطبوعاتو پراخ انعكاس وركړ.
د نړۍ مطبوعاتو دې سفر ته تر ډېره حده د له تروريزم سره د مقابلې په چوكاټ كې وكتل او دغه ملاقاتونه يې له مسلح طالبانو او القاعدې سره د نړيوالې ټولنې د روانې مبارزې لپاره مفيد وبلل خو دې سفر يو بل اړخ هم درلود چې د افغانستان او پاكستان لپاره يې د پام وړ بريا بللى شو. واشنګټن ته د افغانستان او پاكستان د چارواكو د دې سفر په وخت دغو دواړو هيوادونو موافقه وكړه چې د تجارتي مالونو د لېږد په اړه د نوي تړون د كولو لپاره به خبرې پيلوي او په دې سلسله كې به د روان ميلادي كال تر پايه پورې يوې موافقې ته سره رسېږي.
افغانستان او پاكستان په لومړي ځل په ۱۹۶۵ ميلادي كال كې يوه تجارتي موافقه سره وكړه چې افغان ترانزيت ټرېډ اګريمنټ يا په مخفف ډول اې، ټي ، ټي ، اې نومېږي. د دې موافقې په اساس افغانستان كولاۍ شي چې خپل مالونه د پاكستان له لارې له ترانزيتي محصوله پرته ولېږدوي.
دا په هغه وخت كې د تجارت د غوړولو لپاره يو مفيد ګام و. مګرد تړون په لاسليك باندې څلورڅلوېښت كاله تېر دي. په دې موده كې په سيمه كې اقتصادي اتحاديې جوړې شوې دي.
شوروي اتحاد ړنګ شوى او د منځنۍ اسيا هيوادونه اوس له خپلو جنوبي هيوادونو سره د تجارتي او اقتصادي اړيكو د پراختيا په فكر كې دي. چين او هند د نړۍ په مهمو اقتصادي هيوادونو بدل شوي دي. افغانستان له اوږدې كورنۍ جګړې د راوتلو په حال كې دى او د نړيوالې ټولنې پام دومره ډېر ورته اوښتى چې په تېر تاريخ كې يې سارى نه ليدل كېږي. دغه راز په تېرو څو څلوېښتو كلونو كې ترانسپورتي ټكنالوژي ډېر تغيير كړى دى او افغانستان اوس د ايران له لارې هم له سمندر سر ه وصل شوى دى. دغو او ځينو نورو واقعيتونو ته په پام سره له اوږدې مودې راهيسې په پخوانۍ موافقه كې د تغيير ضرورت احساسېدۀ.
افغان لوري د بدلانۀ د ضرورت په اساس د يوۀ نوي ترانزيتي تړون مسوده برابره او د دوه زره اتم كال په اپريل كې يې پاكستان ته ورواستوله خو پاكستاني لوري په تړون باندې غور ته پام ونه كړ.
له نېكه مرغه د روان كال د ثور په مياشت كې واشتنګن ته د ولسمشر كرزي او ولسمشر زرداري د سفر په وخت كې د دې تړون موضوع هم مطرح شوه او دواړو ملكونو موافقه وكړه چې په تړون باندې به خبرې پيل كېږي او د روان ميلادي كال تر پايه پورې به د دواړو ملكونو تر منځ د ترانزيت دا نوى تړون لاسليكېږي.
د ترانزيت د تړون په اړه نوي تفاهم ته د رسېدو په غونډه كې د امريكا خارجه وزيره مېرمن هيليري كلينټن هم ناسته وه. هغې په مذاكراتو كې له پرمختګه وروسته خبريالانو ته وويل چې دا يوه تاريخي پېښه وه. په دې اړه په تېرو درې څلوېښت كلونو كې پرمختګ نه و شوى خو اوس وشو.
دا نوى تړون افغانستان ته ولې اهميت لري؟ پاكستان ولې تر اوسه پورې د ترانزيت د نوي تړون په اړه خبرو او په دې برخه كې پرمختګ ته زړۀ نه ښۀ كاوه؟ پاكستان اوس ولې حاضر شوى دى چې له افغانستان سره د ترانزيت په پخواني تړون كې بيا كتنه وكړي او يوۀ نوي تړون ته غاړه كېږدي؟ دا هغه پوښتنې دي چې په دې ليكنه كې هڅه كوو چې رڼا ورباندې واچوو.
لكه څنګه چې مو وويل په تېرو څو څلوېښت كلونو كې په سيمه او دنيا كې د تجارت په كاروبار كې ډېر تغييرات راغلي او د نړۍ سياسي او اقتصادي واقعيتونه بدل شوي دي. اوس پكار ده چې نويو شرايطو ته په پام سره داسې موافقه وشي چې د دواړو هيوادونو او ټولې سيمې په ګټه وي.
د ۱۹۶۵ كال د موافقې په وخت د اسيا د جنوبي سيمې د هيوادونو تر منځ د اقتصادي اتحاديې تصور هم موجود نه و خو اوس د جنوبي اسيا هيوادونه د منطقوي همكارۍ په يوه اتحاديه كې شامل دي چې سارك يې بولو. سارك سازمان په ۱۹۸۵ كې جوړ شو. په دغه سازمان كې هند، پاكستان، بنګله دېش، سريلانكا، نيپال، بوتان او مالديپ شامل شول. افغانستان د دوه زره اووم كال په اپريل كې د جنوبي اسيا د دې اتحاديې د اتم غړي په توګه عضويت تر لاسه كړ. د دغه سازمان د غړيو هيوادونو مجموعي نفوس يو نيم ميليارد كسانو ته رسېږي او له دې اړخه د سيمه ايزو همكاريو تر ګردو مهم سازمان دى. د دې لپاره چې د سارك هڅې نتيجه وركړي نو ډېره ضروري خبره دا ده چې د غړيو تر منځ يې تجارتي اړيكې وغوړېږي.
د افغانستان له لوري د ترازيتي موافقې په نوې وړانديز شوې مسوده كې دا خبره هم شامله ده چې پاكستان به افغانستان ته اجازه وركوي چې د واګې بندر له لارې ( د لاهور او امرتسر تر منځ بندر ) له هند سره تجارت وكړي. د ۱۹۶۵ كال د ترانزيتي تړون مطابق پاكستان دا مكلفيت نه درلود چې هندي مالونو ته اجازه وركړي چې د پاكستان د خاورې له لارې افغانستان ته وارد شي خو د نوې موافقې په مسوده كې لولو چې پاكستان به د خپلې خاورې له لارې اجازه وركوي چې افغانستان او هندوستان خپلې تجارتي اړيكې وساتي او وپالي.
كه چېرې له شوي تفاهيم ليك سره سم د روان ميلادي كال تر پايه پورې پاكستان دا موافقه لاسليك كړي نو افغانستان به نه يوازې هند او نورې جنوبي اسيا ته مځكنۍ لاره ومومي بلكې د ګوادر له بندره استفاده به هم ورته اسانه شي او په سپين بولدك او تورخم سربېره به د افغانستان او پاكستان تر منځ د نورو بندرونو چارې هم يوۀ نوي پرمخ تللي پړاو ته داخلې شي. همدا اوس د افغانستان او پاكستان تر منځ عملا لس بندرونه موجود دي خو د ۱۹۶۵ كال په ترانزيتي تړون كې يوازې د تورخم او سپين بولدك ذكر شوى دى. نوى تړون به دا نور بندرونه هم په حقوني او قانوني لحاظ په يوه نوې پرمختللې پړاو كې داخل كړي چې ورسره به د افغانستان او پاكستان تر منځ د سرحد دواړو غاړو ته د تجارت او اقتصاد په كاروبار كې لوى تحرك راشي او نوى دوران به پيل شي.
په ۲۰۰۰-۲۰۰۱ كال كې چې د طالبانو د حكومت وروستى كال و د افغانستان او پاكستان د ټول تجارت حجم يو سلو نهۀ شپېتۀ ميلونه او اته سوه دوه دېرش زره ډالره و ، حال دا چې دغه اندازه په ۲۰۰۷-۲۰۰۸ مالي كال كې يو زر او دوه سوه پنځه دېرش ميليونه ډالرو ته ورسېده. په ۲۰۰۰-۲۰۰۱ ميلادي كال كې افغانستان ته د پاكستان ټول صادرات يو سلو څلوېښت ميليونه ډالره كېدل خو په ۲۰۰۷-۲۰۰۸ كال كې افغانستان ته د پاكستان صادرات يو زر او يو سل او درې څلوېښت ميليونه ډالرو ته ورسېدل. كه دغو ارقامو ته وګورو نو له يوې خوا وينو چې په تېرو اوو كلونو كې د پاكستان او افغانستان تر منځ راكړه وركړه څو برابره زياته شوې ده او له بلې خوا وينو چې د دې راكړې وركړې موازنه همېشه د پاكستان په ګټه وه. په ۲۰۰-۲۰۰۱ مالي كال كې افغانستان، پاكستان ته د نهۀ ويشت نيم ميليونه ډالرو په ارزښت صادرات لرل چې په ۲۰۰۷-۲۰۰۸ كال كې دغه اندازه يو نوي مليون ډالرو ته ورسېده. يعنې په تېرو اوو كلونو كې د افغانستان صادرات پاكستان ته درې برابره زيات شوي دي خو په مقابل كې په همدې موده كې د پاكستان د صادراتو اندازه افغانستان ته له يو سلو لس ميلونه ډالره څۀ باندې زر ميليونه ډالرو ته رسېدلې ده . يعنې په اوس وخت كې تجارتي بيلانس لس ، يولس برابره د پاكستان په ګټه دى. سوال دا دى چې د دواړو ملكونو تر منځ د تجارت د دومره غوړېدو، پراخېدو او د پاكستان په ګټه د شرايطو له بدلېدو سره سره ولې پاكستان تر اوسه پورې حاضر شوى نه دى چې د افغانستان له خوا وړانديز شوې نوې موافقه ومني ؟ ويل كېږي چې دا اوس په واشنګټن كى شوى پرمختګ هم تر ډېره حده د امريكا د متحدو ايالتونو د خارجه وزيرې د فشار نتيجه وه چې پاكستان دا ومنله چې د روان ميلادي كال تر پايه پورې به له افغانستان سره نوې ترانزيتي موافقه لاسليك كړي.
دې پوښتنې ته د ځواب لپاره درې خبرې كېږي. يو خو دا خبره كېږي چې پاكستان دې ته چمتو نه دى چې هندي مالونه د پاكستان د خاورې له لارې افغانستان او منځنۍ اسيا ته لاړ شي . پخوا پاكستاني لوري دا ويل چې تر څو پورې د كشمير موضوع نه وي حل شوې پاكستان ته دا مشكله ده چې هند ته په خپله خاوره كې د مالونو د لېږد اجازه وركړي. پاكستان ظاهرا د كشمير د موضوع په سر باندې د دواړو هيوادونو د روابطو خرابوالي او په نتيجه كې د هند له خوا د پاكستان په خاوره كې احتمالي امنيتي ستونزو ته اشاره كوله چې دغسې ترانزيتي اجازه يې ممكن را منځ ته كړي. خو د اكثرو كارپوهانو په اند د پاكستان دا استدلال تر ډېره حده پورې هسې يوه پلمه وه. ځكه همدا اوس هم هر كال په زرګونو هندوستانيان پاكستان ته سفر كوي او په تېره بيا سيكهان د خپلو مقدسو ځايونو د زيارت لپاره هر كال په ډېر شمېر كې پاكستان ته راځي. پاكستان نه يوازې د دغو سيكانو په راتګ كې ستونزې نه جوړوي بلكې دغسې سفرونو ته يې هڅوي هم. همدا د اپريل په تېره مياشت كې د پاكستان صدراعظم يوسف رضا ګيلاني د هندوستان د سيك زايرانو يو پلاوى خپل حضور ته ومانۀ . په دې كتنه كې يوسف رضا ګيلاني، هندي سيكانو ته وويل چې پاكستان د دوى د سفر د اسانتيا لپاره نورو اقداماتو ته هم چمتو دى.
نو كه چېرې د هندوستانيانو تګ راتګ د پاكستان امنيت ته خطر پېښوي د سك زايرانو رانګ ولې دا مشكلات نه شي پېښولاى؟
له بلې خوا پاكستان د خپلې خاورې له لارې هندوستان ته د ايران د ګازو د پايپ لاين له تېرېدو سره موافقه كړې ده او ليوال دى چې دغه پروژه ژر عملي شي . نو كه په هند باندې فشار راوړل د پاكستان اصلي مقصد وي بيا خو د هند او افغانستان تر منځ د تجارت تر ازادۍ د دغه پايپ لاين اقتصادي اهميت خورا زيات دى .
دغه راز كه له هند سره د تجارت زياتېدا او راكړې وركړې د پاكستان لپاره مشكلات پيدا كولاى نو پاكستان به د سارك د منطقوي سازمان په موسسو غړيو كې شامل نه و. دغه سازمان خو جوړ شوى همدې ته دى چې د غړيو هيوادونو تر منځ سياسي او اقتصادي اړيكې مظبوطې شي.
د پاكستان د رېلوې له احصاييې سره سم له كراچۍ څخه افغانستان ته د مالونو لېږد او انتقال د اورګاډي دې ادارې ته د كال زر ميليونه پاكستانۍ روپۍ ګټه رسوي. په دې سربېره د پاكستان لارۍ هم د افغاني مالونو د لېږد په كار وبار كې په سلګونو ميليونه كلدارې ګټه كوي چې دقيقه اندازه يې لا تر اوسه معلومه شوې نه ده. له بلې خوا افغانستان ته وركړي تجارتي امتياز زرګونو پاكستانيانو ته د كار فرصت پيدا كړى دى .
اوس كه نوې موافقه كېږي او د پاكستان په خاوره كې ترانزيتي او تجارتي فعاليتونه لا زيات غوړېږي ، نو د پاكستان به طبعا ګټه زياتېږي او چې داسې ده نو پاكستان تر وروستيو وختونو پورې ولې نوې موافقې ته تمايل نه دى ښودلى؟
افغانستان ته د ترانزيت د نوي امتياز په وركولو كې د پاكستان د نه تمايل په اړه بله خبره دا كېږي چې د ۱۹۶۵ كال د تړون په نتيجه كې افغان سوداګرو د افغانستان تر ضرورت زيات شيان خپل هيواد ته وارد او دغه اضافي شيان يې بېرته په قاچاقي لارو پاكستان ته واستول چې په نتيجه كې يې د پاكستان د توليداتو بهير ته زيان رسېدلى دى. د پاكستان په خيبر ايجنسي ، پېښور، چمن، كوټه او راولپنډۍ كې موجود باړه بازارونه د هغو مالونو د قاچاق پيداوار بلل كېږي چې افغان سوداګر يې د پاكستان له لارې له نورو ملكونو راواردوي او بېرته يې پاكستان ته قاچاقوي.
پاكستان له دې بهير سره د مقابلې لپاره په يو زره او نهۀ سوه شپږنويم ميلادي كال كې د هغو اولس قلمه مالونو لسټ خپوركړ چې ګويا بېرته پاكستان ته قاچاق كېدل او د پاكستان خپلو صنايعو ته يې تاوان رساوۀ. په دغو اقلامو كې تلويزيون هم شامل و. له احصاييو سره سم په ۱۹۹۶-۱۹۹۷ مالي كال كې د پاكستان صنعتي واحدونو دوه اويا زره سيټه تلويزيونونه توليد كړل. خو د نوې پاليسۍ په بركت چې په افغان سوداګرو يې د تلويزيونونو سوداګري بنده كړه نو تر ۱۹۹۹-۲۰۰۰ كال پورې د پاكستان د صنعتي ادارو د تلويزيون د توليد اندازه د كال دوه سوه اته اتيا زره سيټه ته ورسېده. په پاكستان كې د اقتصاد ګڼ ماهران وايي چې په دغه هيواد كې د تلويزيون د صنعت د چټكې ودې يو لوى علت په ۱۹۹۶ كال كې په افغان سوداګرو باندې لګېدلى بنديز و.
په دوه زره يو ميلادي كال كې د پاكستان حكومت دا لسټ نور هم اوږد كړ او اوه قلمه نور مالونه يې هم پكې شامل كړل.
برقي سامان آلات ، موټر سايكل، سګريټ، كيمياوي مواد او د موټرو پرزې په هغو مهمو اقلامو كې شامل وو چې د پاكستان حكومت يې د پاكستان له لارې افغانستان ته انتقال منع كړ.
خو افغان حكومت دغه بنديزونه د ۱۹۶۵ كال د تړون د روحيې خلاف وبلل او په پاكستاني لوري يې فشار راوړ چې لسټ ختم كړي. د افغاني لوري د فشار په نتيجه كې پاكستان د دوه زره دويم كال په مارچ كې يوازې شپږ قلمه مالونه په ممنوعه ليسټ كې پرېښودل نور يې له لسټه وايستل. د دوه زره پنځم كال په اګسټ كې د لسټ اندازه نوره كمه شوه او يوازې درې قلمه يعنې سګريټ، د موټر پرزې او غوړي په ممنوعه لسټ كې پاتې شول. په دوه زره شپږم كال كې غوړي هم له لسټه وايستل شول.
په پاكستان كې استدلال كېږي چې د افغانستان بازارونه د هغو ټولو مالونو د جذب وس نلري چې افغان سوداګر يې د پاكستان په لاره له بهرنيو ملكونو راواردوي . دوى وايي د دغو مالونو لويه برخه بېرته پاكستان ته قاچاق كېږي او د پاكستان د خپلو صنايعو د ودې مخه نيسي.
همدا وجه ده چې ځينې پاكستاني اقتصاد پوهان افغانستان ته د تجارتي اميتازونو وركړه د خپل ملك په تاوان بولي.
د ترانزيت د نوې موافقې په منلو كې د پاكستان د ترديد او زړۀ نازړۀ والي په اړه بله خبره دا كېږي چې پاكستان د افغانستان د تجارت د محدودولو په ذريعه غواړي چې دغه ملك د خپلو مالونو په انحصاري ماركيټ بدل كړي او افغانان همېشه خپل ملك ته محتاج وساتي.
پاكستان همدا اوس د افغانستان اول درجه تجارتي شريك دى. د نړيوال وجهي صندوق له معلوماتو سره سم، همدا اوس د افغانستان د ټولو وارداتو اوۀ دېرش فيصده له پاكستانه راځي. اروپايي اتحاديه د افغانستان په وارداتو كې دويم او امريكا دريم مقام لري. د افغانستان د ټولو وارداتو پنځلس اعشاريه نهۀ فيصده له اروپا او دولس اعشاريه پنځه فيصده له امريكا پوره كېږي.
كه څه هم هندوستان له افغانستان سره نژدې اړيكې لري او د افغانستان په انكشافي پروژو كې يې لويه برخه اخيستې ده خو بيا هم د افغانستان يوازې شپږ فيصده اعشاريه څلورفيصده مالونه له هنده راځي او دا ځكه چې د هند او افغانستان تر منځ خورا لنډه لاره همدا د پاكستان لاره ده او چې پاكستان په دې لاره باندې انتقال ته اجازه ورنه كړي نو بيا خو هندي مالونه د افغانستان په بازراونو كې ډېر خريدار نه شي پيدا كولاى.
د مثال لپاره به خوراكي توكي ياد كړ. افغانستان له وريجو او غنمو رانيولې تر لبنياتو پورې ډېر خوراكي توكي له پاكستانه راواردوي . د پاكستان په څنګ كې په پوله باندې د هندوستان د پنجاب ايالت پروت دى چې د هندوستان د اكثرو زراعتي او خوراكي پيدا وارو اصلي مركز دى. اوس كه پاكستان اجازه وركولاى چې د واګې ، لاهور او پېښور له لارې د هندي پنجاب خوراكي مواد د كابل او جلال اباد بازارونو ته راشي نو بيا به پاكستاني خوراكي موادو ته افغانستان د اوس په اندازه محتاج نه و او بلكې هندي مالونو به پاكستاني پيداوارو ته ماتې وركړې واى ځكه په هندي پنجاب كې نسبت پاكستان ته په زراعت كې له پرمختلې تكنالوژي استفاده كېږي او هلته زراعتي پيداوار ارزانه دي.
مګر اوس كه يو افغان سوداګر وغواړي چې له هندي پنجابه دغه پيداوار افغانستان ته رانقل كړي نو اول خو به يې د موټر يا اورګاډ ي په ذريعه ممبۍ ته لېږدوي چې دا پخپله تر زر كيلومتره ډېره فاصله ده او د لارۍ يا اورګاډي كرايه يې ډېرې پيسې كېږي . بيا چې دا مال التجاره د ممبۍ له لارې په بېړيو كې څو زره كيلومتره واټن كچ كوي او د ايران بندرونو ته رسېږي او له هغه ځايه د ايران په خاوره كې د لاريو په ذريعه افغاني خاورو ته لېږدول كېږي نو د كرايې مصارف يې خورا لوړېږي او په افغاني او د مركزي اسيا په بازارونو كې له چيني او پاكستاني مالونو سره د رقابت وس له لاسه وركوي. د ځينو ماهرانو په نظر پاكستان له همدې كبله نه غواړي چې د واګې له لارې د هند – افغان تجارت اجازه وركړي.
نو ايا اوس ولې هيله من واوسو چې پاكستان به د ترانزيت نوې موافقه ومني؟
هغوى چې د افغانستان او پاكستان تر منځ د نوې موافقې لاسليكولو ته خوشبينه دي هغوى وايي چې د هند، ايران او افغانستان تر منځ د تجارت درې اړخيزه موافقه او د افغان تجارت په مخ باندې د ايران د چاه بهار بندر پرانستل د دې سبب كېږي چې پاكستان اوس خپل انحصاري جغرافيايي موقعيت له لاسه وركړي. پاكستان اوس پوهېږي چې كه نور هم د انحصاري حالت ساتلو ته ادامه وركړي نو افغانستان مجبورېږي چې د ايران له لارې نويو لارو ته مخه كړي او بيا به داسې وخت راشي چې پاكستان ته به نه د افغانستان او نه د مركزي اسيا بازارونه اړتيا لري.
د هند، ايران او افغانستان تر منځ د تجارتي اتحاد د جوړولو مفكوره په اول ځل په ۱۹۹۵ ميلادي كال كې د ايران د هغه وخت ولسمشر هاشمي رفسنجاني وړاندې كړه. خو په هغه وخت كې افغانستان په خورا بد حالت كې و. افغانستان د جګړه مارو ډلو په لاس كې و او د تجارت د انكشاف لپاره عملا هيڅ امكانات نه و.
وروسته بيا د ۲۰۰۳ كال په جنوري كې هند، ايران او افغانستان په تهران كې يو مهم تړون لاسليك كړ چې د هغه په اساس به د ايران سيستان بلوچستان ايالت له افغانستان سره وصل كېږي او ايران به د پاكستان له ګوادر بندره يوازې څو سوه كيلومتره لرې په چاه بهار كې يو نوى بندرجوړوي چې د دغو دريو هيوادونو د تجارتي راكړې وركړې لپاره به استفاده ورنه كېږي.
دغه پروژه چې له هند سره د افغانستان او مركزي اسيا په وصلولو كې لوى اهميت لري د روان ميلادي كال په ابتدا كې تكميل او د جنوري په وروستۍ اونى كې ولسمشر حامد كرزي او د هند خارجه وزير پارناب مكرجي په شريكه پرانيستله. د دې پروژې په بشپړېدو سره افغانستان د نيمروز په ساحه كې د دوه سوه شل كېلومتري پاخۀ سړك له لارې د ايران له ساحلي ښارګوټي چاه بهار سره وصل شو.
د دې سړك په جوړېدو باندې يو سل او پنځوس ميليونه ډالره ولګېدل چې دا ټولې پيسې هندوستان وركړې. دغه سړك د دلارام په ساحه كې د افغانستان د هرات، كندهار او كابل له لويې لارې سره وصل شوى دى.
د موافقې په اساس په چاه بهار بندر كې به د افغانستان د صادراتو نوي فيصده بندري فيس او پنځوس فيصده د ګودامونو كرايه د ايران په غاړه وي. دغه راز د افغانستان باري لارۍ به دا اجازه لري چې د مالونو د لېږد لپاره تر چاه بهاره لاړې شي او راشي. بايد ياد ولرو چې د ۱۹۶۵ كال په ترانزيتي موافقه كې پاكستان ، افغانستان ته دغه دوه امتيازه نه و وركړي. له بلې خوا د چاه بهار په بندر كې د ايران اسلامي جمهوريت د هندوستان لپاره هم امتيازات منلي دي .
هندوستان له اوزبكستان او تركمنستان سره تر وار مخكې تجارتي تړونونه لاسليك كړي دي او اوس هغه وخت را رسېدلى دى چې هند د پاكستان خاورې ته له اړتيا پرته له افغانستان او مركزي اسيا سره خپل تجارتي تعلقات وغځوي. د سرحد صوبې د سوداګرۍ د خونې د مرستيال محمد اسحاق په قول ، د چاه بهار – دلارام د لارې فعالول كولاۍ شي چې د پاكستان ترانزيتي اهميت ته لوى ګوزار وركړي.
په دې كې شك نشته چې كه پاكستان اوس هم له خپلې لارې د تجارت اجازه وركړي او هندوستان پرېږدي چې له افغانستان او مركزي اسيا سره وصل شي نو دا لنډه او ارزانه لاره ده خو كه دې شي ته حاضر نه شي نو هندوستان او افغانستان ته په چاه بهار كې منل شوې اسانتياوې به ورو ورو د پاكستان ترانزيتي اهميت كم كړي.
همدا وجه ده چې پاكستان د واشنټكن د تفاهم ليك امضا كولو ته راضي شوى دى او دا امكان ډېر دى چې د افغانستان د تجارت وزارت له خوا د نوي ترانزيتي تړون په باب د دوه زره اتم كال په اپريل كې وړانديز شوې مسوده د روان كال تر ختمېدو دمخه ومني.
په وروستيو كلونو كې چې له چاه بهار بندر سره د افغانستان د لارو د وصلولو كار روان و، پاكستان له افغانستان سره په تجارت كې د ځينو مثبتو ګامونو اخيستلو ته تيار شو چې په حقيقت كې له چاه بهار بندر سره د مقابلې په مقصد هڅې وې. په دغو كې ځينې هڅې دا دي:
يو، پاكستان په دې راضي شو چې د ۱۹۶۵ كال په ترانزيتي تړون كې په بيا كتنه غور وكړي.
دوه، پاكستان له افغانستان سره د پانګونې د خوندي توب تړون لاسليك كړ چې په دې ډول د دواړو هيوادونو پانګه والو ته د يوبل په خاوره كې پانګونه اسانه او ډاډمنه شي.
درې، افغانستان او پاكستان موافقه كړې ده چې د يو بل په خاورو كې د خپلو ملي بانكونو څانګې پرانيزي.
څلور، پاكستان موافقه كړې ده چې د دواړو هيوادونو تر منځ د تجارت د ودې لپاره د چمن- سپين بولدك – كندهار په منځ كې د اورګاډي كرښه وباسي او په دې ډول كندهار د پاكستان د اورګاډي له لويې شبكې سره وصل كړي.
پنځه، پاكستان د ممنوعه اقلامو لسټ يوازې دوه قلمو ته راكم كړى دى.
په دې كې شك نشته چې افغانستان ته د وارد شويو مالونو يو ه برخه بېرته پاكستان ته ځي او په پاكستان كې د صنعت په وده باندې منفي اثر كوي . مګر صاحب نظران دا هم وايي چې كه چېرته د پاكستان او افغانستان تر منځ تجارتي اړيكې په لازمه اندازه وغوړېږي نو بيا به د سرحد دواړو لوريو ته محروم ساتل شوي قبايل مجبور نه وي چې د يوې ګولې ډوډۍ د ګټلو لپاره د قاچاق خطرناك كار ته مخه كړي. دغه راز د پخو لارو جوړول او په دغو سيمو كې د تمدن له غوړېدو سره مرسته به دلته كاروبار او اقتصاد وغوړوي او د قبايلو خلك به دا مجبوريت نه احساسوي چې باړه بازارونه جوړ كړي. د ډېورنډ لاين د كرښې په غاړو كې اقتصادي وروسته والى د دې سبب وګرځېد چې دا سيمه د نړۍ په خورا نا كراره سيمه بدله شي. اوس چې نړۍ په دې سيمه كې د امنيت د ټينګولو لپاره څومره پوځي مصارف كوي د دغو مصارفو ډېره وړه برخه يې هم كه په دې سيمه كې د اقتصاد په انكشاف لګولې واى، نو شايد حالا ت اوس هاغسې خراب نه واى لكه اوس چې يې وينو.
د ثور په مياشت كې د امريكا متحدو ايالتونو ته د افغانستان او پاكستان د ولسمشرانو سفر او هلته د درې واړوهيوادونو د ولسمشرانو كتنې ته د نړۍ مطبوعاتو پراخ انعكاس وركړ.
د نړۍ مطبوعاتو دې سفر ته تر ډېره حده د له تروريزم سره د مقابلې په چوكاټ كې وكتل او دغه ملاقاتونه يې له مسلح طالبانو او القاعدې سره د نړيوالې ټولنې د روانې مبارزې لپاره مفيد وبلل خو دې سفر يو بل اړخ هم درلود چې د افغانستان او پاكستان لپاره يې د پام وړ بريا بللى شو. واشنګټن ته د افغانستان او پاكستان د چارواكو د دې سفر په وخت دغو دواړو هيوادونو موافقه وكړه چې د تجارتي مالونو د لېږد په اړه د نوي تړون د كولو لپاره به خبرې پيلوي او په دې سلسله كې به د روان ميلادي كال تر پايه پورې يوې موافقې ته سره رسېږي.
افغانستان او پاكستان په لومړي ځل په ۱۹۶۵ ميلادي كال كې يوه تجارتي موافقه سره وكړه چې افغان ترانزيت ټرېډ اګريمنټ يا په مخفف ډول اې، ټي ، ټي ، اې نومېږي. د دې موافقې په اساس افغانستان كولاۍ شي چې خپل مالونه د پاكستان له لارې له ترانزيتي محصوله پرته ولېږدوي.
دا په هغه وخت كې د تجارت د غوړولو لپاره يو مفيد ګام و. مګرد تړون په لاسليك باندې څلورڅلوېښت كاله تېر دي. په دې موده كې په سيمه كې اقتصادي اتحاديې جوړې شوې دي.
شوروي اتحاد ړنګ شوى او د منځنۍ اسيا هيوادونه اوس له خپلو جنوبي هيوادونو سره د تجارتي او اقتصادي اړيكو د پراختيا په فكر كې دي. چين او هند د نړۍ په مهمو اقتصادي هيوادونو بدل شوي دي. افغانستان له اوږدې كورنۍ جګړې د راوتلو په حال كې دى او د نړيوالې ټولنې پام دومره ډېر ورته اوښتى چې په تېر تاريخ كې يې سارى نه ليدل كېږي. دغه راز په تېرو څو څلوېښتو كلونو كې ترانسپورتي ټكنالوژي ډېر تغيير كړى دى او افغانستان اوس د ايران له لارې هم له سمندر سر ه وصل شوى دى. دغو او ځينو نورو واقعيتونو ته په پام سره له اوږدې مودې راهيسې په پخوانۍ موافقه كې د تغيير ضرورت احساسېدۀ.
افغان لوري د بدلانۀ د ضرورت په اساس د يوۀ نوي ترانزيتي تړون مسوده برابره او د دوه زره اتم كال په اپريل كې يې پاكستان ته ورواستوله خو پاكستاني لوري په تړون باندې غور ته پام ونه كړ.
له نېكه مرغه د روان كال د ثور په مياشت كې واشتنګن ته د ولسمشر كرزي او ولسمشر زرداري د سفر په وخت كې د دې تړون موضوع هم مطرح شوه او دواړو ملكونو موافقه وكړه چې په تړون باندې به خبرې پيل كېږي او د روان ميلادي كال تر پايه پورې به د دواړو ملكونو تر منځ د ترانزيت دا نوى تړون لاسليكېږي.
د ترانزيت د تړون په اړه نوي تفاهم ته د رسېدو په غونډه كې د امريكا خارجه وزيره مېرمن هيليري كلينټن هم ناسته وه. هغې په مذاكراتو كې له پرمختګه وروسته خبريالانو ته وويل چې دا يوه تاريخي پېښه وه. په دې اړه په تېرو درې څلوېښت كلونو كې پرمختګ نه و شوى خو اوس وشو.
دا نوى تړون افغانستان ته ولې اهميت لري؟ پاكستان ولې تر اوسه پورې د ترانزيت د نوي تړون په اړه خبرو او په دې برخه كې پرمختګ ته زړۀ نه ښۀ كاوه؟ پاكستان اوس ولې حاضر شوى دى چې له افغانستان سره د ترانزيت په پخواني تړون كې بيا كتنه وكړي او يوۀ نوي تړون ته غاړه كېږدي؟ دا هغه پوښتنې دي چې په دې ليكنه كې هڅه كوو چې رڼا ورباندې واچوو.
لكه څنګه چې مو وويل په تېرو څو څلوېښت كلونو كې په سيمه او دنيا كې د تجارت په كاروبار كې ډېر تغييرات راغلي او د نړۍ سياسي او اقتصادي واقعيتونه بدل شوي دي. اوس پكار ده چې نويو شرايطو ته په پام سره داسې موافقه وشي چې د دواړو هيوادونو او ټولې سيمې په ګټه وي.
د ۱۹۶۵ كال د موافقې په وخت د اسيا د جنوبي سيمې د هيوادونو تر منځ د اقتصادي اتحاديې تصور هم موجود نه و خو اوس د جنوبي اسيا هيوادونه د منطقوي همكارۍ په يوه اتحاديه كې شامل دي چې سارك يې بولو. سارك سازمان په ۱۹۸۵ كې جوړ شو. په دغه سازمان كې هند، پاكستان، بنګله دېش، سريلانكا، نيپال، بوتان او مالديپ شامل شول. افغانستان د دوه زره اووم كال په اپريل كې د جنوبي اسيا د دې اتحاديې د اتم غړي په توګه عضويت تر لاسه كړ. د دغه سازمان د غړيو هيوادونو مجموعي نفوس يو نيم ميليارد كسانو ته رسېږي او له دې اړخه د سيمه ايزو همكاريو تر ګردو مهم سازمان دى. د دې لپاره چې د سارك هڅې نتيجه وركړي نو ډېره ضروري خبره دا ده چې د غړيو تر منځ يې تجارتي اړيكې وغوړېږي.
د افغانستان له لوري د ترازيتي موافقې په نوې وړانديز شوې مسوده كې دا خبره هم شامله ده چې پاكستان به افغانستان ته اجازه وركوي چې د واګې بندر له لارې ( د لاهور او امرتسر تر منځ بندر ) له هند سره تجارت وكړي. د ۱۹۶۵ كال د ترانزيتي تړون مطابق پاكستان دا مكلفيت نه درلود چې هندي مالونو ته اجازه وركړي چې د پاكستان د خاورې له لارې افغانستان ته وارد شي خو د نوې موافقې په مسوده كې لولو چې پاكستان به د خپلې خاورې له لارې اجازه وركوي چې افغانستان او هندوستان خپلې تجارتي اړيكې وساتي او وپالي.
كه چېرې له شوي تفاهيم ليك سره سم د روان ميلادي كال تر پايه پورې پاكستان دا موافقه لاسليك كړي نو افغانستان به نه يوازې هند او نورې جنوبي اسيا ته مځكنۍ لاره ومومي بلكې د ګوادر له بندره استفاده به هم ورته اسانه شي او په سپين بولدك او تورخم سربېره به د افغانستان او پاكستان تر منځ د نورو بندرونو چارې هم يوۀ نوي پرمخ تللي پړاو ته داخلې شي. همدا اوس د افغانستان او پاكستان تر منځ عملا لس بندرونه موجود دي خو د ۱۹۶۵ كال په ترانزيتي تړون كې يوازې د تورخم او سپين بولدك ذكر شوى دى. نوى تړون به دا نور بندرونه هم په حقوني او قانوني لحاظ په يوه نوې پرمختللې پړاو كې داخل كړي چې ورسره به د افغانستان او پاكستان تر منځ د سرحد دواړو غاړو ته د تجارت او اقتصاد په كاروبار كې لوى تحرك راشي او نوى دوران به پيل شي.
په ۲۰۰۰-۲۰۰۱ كال كې چې د طالبانو د حكومت وروستى كال و د افغانستان او پاكستان د ټول تجارت حجم يو سلو نهۀ شپېتۀ ميلونه او اته سوه دوه دېرش زره ډالره و ، حال دا چې دغه اندازه په ۲۰۰۷-۲۰۰۸ مالي كال كې يو زر او دوه سوه پنځه دېرش ميليونه ډالرو ته ورسېده. په ۲۰۰۰-۲۰۰۱ ميلادي كال كې افغانستان ته د پاكستان ټول صادرات يو سلو څلوېښت ميليونه ډالره كېدل خو په ۲۰۰۷-۲۰۰۸ كال كې افغانستان ته د پاكستان صادرات يو زر او يو سل او درې څلوېښت ميليونه ډالرو ته ورسېدل. كه دغو ارقامو ته وګورو نو له يوې خوا وينو چې په تېرو اوو كلونو كې د پاكستان او افغانستان تر منځ راكړه وركړه څو برابره زياته شوې ده او له بلې خوا وينو چې د دې راكړې وركړې موازنه همېشه د پاكستان په ګټه وه. په ۲۰۰-۲۰۰۱ مالي كال كې افغانستان، پاكستان ته د نهۀ ويشت نيم ميليونه ډالرو په ارزښت صادرات لرل چې په ۲۰۰۷-۲۰۰۸ كال كې دغه اندازه يو نوي مليون ډالرو ته ورسېده. يعنې په تېرو اوو كلونو كې د افغانستان صادرات پاكستان ته درې برابره زيات شوي دي خو په مقابل كې په همدې موده كې د پاكستان د صادراتو اندازه افغانستان ته له يو سلو لس ميلونه ډالره څۀ باندې زر ميليونه ډالرو ته رسېدلې ده . يعنې په اوس وخت كې تجارتي بيلانس لس ، يولس برابره د پاكستان په ګټه دى. سوال دا دى چې د دواړو ملكونو تر منځ د تجارت د دومره غوړېدو، پراخېدو او د پاكستان په ګټه د شرايطو له بدلېدو سره سره ولې پاكستان تر اوسه پورې حاضر شوى نه دى چې د افغانستان له خوا وړانديز شوې نوې موافقه ومني ؟ ويل كېږي چې دا اوس په واشنګټن كى شوى پرمختګ هم تر ډېره حده د امريكا د متحدو ايالتونو د خارجه وزيرې د فشار نتيجه وه چې پاكستان دا ومنله چې د روان ميلادي كال تر پايه پورې به له افغانستان سره نوې ترانزيتي موافقه لاسليك كړي.
دې پوښتنې ته د ځواب لپاره درې خبرې كېږي. يو خو دا خبره كېږي چې پاكستان دې ته چمتو نه دى چې هندي مالونه د پاكستان د خاورې له لارې افغانستان او منځنۍ اسيا ته لاړ شي . پخوا پاكستاني لوري دا ويل چې تر څو پورې د كشمير موضوع نه وي حل شوې پاكستان ته دا مشكله ده چې هند ته په خپله خاوره كې د مالونو د لېږد اجازه وركړي. پاكستان ظاهرا د كشمير د موضوع په سر باندې د دواړو هيوادونو د روابطو خرابوالي او په نتيجه كې د هند له خوا د پاكستان په خاوره كې احتمالي امنيتي ستونزو ته اشاره كوله چې دغسې ترانزيتي اجازه يې ممكن را منځ ته كړي. خو د اكثرو كارپوهانو په اند د پاكستان دا استدلال تر ډېره حده پورې هسې يوه پلمه وه. ځكه همدا اوس هم هر كال په زرګونو هندوستانيان پاكستان ته سفر كوي او په تېره بيا سيكهان د خپلو مقدسو ځايونو د زيارت لپاره هر كال په ډېر شمېر كې پاكستان ته راځي. پاكستان نه يوازې د دغو سيكانو په راتګ كې ستونزې نه جوړوي بلكې دغسې سفرونو ته يې هڅوي هم. همدا د اپريل په تېره مياشت كې د پاكستان صدراعظم يوسف رضا ګيلاني د هندوستان د سيك زايرانو يو پلاوى خپل حضور ته ومانۀ . په دې كتنه كې يوسف رضا ګيلاني، هندي سيكانو ته وويل چې پاكستان د دوى د سفر د اسانتيا لپاره نورو اقداماتو ته هم چمتو دى.
نو كه چېرې د هندوستانيانو تګ راتګ د پاكستان امنيت ته خطر پېښوي د سك زايرانو رانګ ولې دا مشكلات نه شي پېښولاى؟
له بلې خوا پاكستان د خپلې خاورې له لارې هندوستان ته د ايران د ګازو د پايپ لاين له تېرېدو سره موافقه كړې ده او ليوال دى چې دغه پروژه ژر عملي شي . نو كه په هند باندې فشار راوړل د پاكستان اصلي مقصد وي بيا خو د هند او افغانستان تر منځ د تجارت تر ازادۍ د دغه پايپ لاين اقتصادي اهميت خورا زيات دى .
دغه راز كه له هند سره د تجارت زياتېدا او راكړې وركړې د پاكستان لپاره مشكلات پيدا كولاى نو پاكستان به د سارك د منطقوي سازمان په موسسو غړيو كې شامل نه و. دغه سازمان خو جوړ شوى همدې ته دى چې د غړيو هيوادونو تر منځ سياسي او اقتصادي اړيكې مظبوطې شي.
د پاكستان د رېلوې له احصاييې سره سم له كراچۍ څخه افغانستان ته د مالونو لېږد او انتقال د اورګاډي دې ادارې ته د كال زر ميليونه پاكستانۍ روپۍ ګټه رسوي. په دې سربېره د پاكستان لارۍ هم د افغاني مالونو د لېږد په كار وبار كې په سلګونو ميليونه كلدارې ګټه كوي چې دقيقه اندازه يې لا تر اوسه معلومه شوې نه ده. له بلې خوا افغانستان ته وركړي تجارتي امتياز زرګونو پاكستانيانو ته د كار فرصت پيدا كړى دى .
اوس كه نوې موافقه كېږي او د پاكستان په خاوره كې ترانزيتي او تجارتي فعاليتونه لا زيات غوړېږي ، نو د پاكستان به طبعا ګټه زياتېږي او چې داسې ده نو پاكستان تر وروستيو وختونو پورې ولې نوې موافقې ته تمايل نه دى ښودلى؟
افغانستان ته د ترانزيت د نوي امتياز په وركولو كې د پاكستان د نه تمايل په اړه بله خبره دا كېږي چې د ۱۹۶۵ كال د تړون په نتيجه كې افغان سوداګرو د افغانستان تر ضرورت زيات شيان خپل هيواد ته وارد او دغه اضافي شيان يې بېرته په قاچاقي لارو پاكستان ته واستول چې په نتيجه كې يې د پاكستان د توليداتو بهير ته زيان رسېدلى دى. د پاكستان په خيبر ايجنسي ، پېښور، چمن، كوټه او راولپنډۍ كې موجود باړه بازارونه د هغو مالونو د قاچاق پيداوار بلل كېږي چې افغان سوداګر يې د پاكستان له لارې له نورو ملكونو راواردوي او بېرته يې پاكستان ته قاچاقوي.
پاكستان له دې بهير سره د مقابلې لپاره په يو زره او نهۀ سوه شپږنويم ميلادي كال كې د هغو اولس قلمه مالونو لسټ خپوركړ چې ګويا بېرته پاكستان ته قاچاق كېدل او د پاكستان خپلو صنايعو ته يې تاوان رساوۀ. په دغو اقلامو كې تلويزيون هم شامل و. له احصاييو سره سم په ۱۹۹۶-۱۹۹۷ مالي كال كې د پاكستان صنعتي واحدونو دوه اويا زره سيټه تلويزيونونه توليد كړل. خو د نوې پاليسۍ په بركت چې په افغان سوداګرو يې د تلويزيونونو سوداګري بنده كړه نو تر ۱۹۹۹-۲۰۰۰ كال پورې د پاكستان د صنعتي ادارو د تلويزيون د توليد اندازه د كال دوه سوه اته اتيا زره سيټه ته ورسېده. په پاكستان كې د اقتصاد ګڼ ماهران وايي چې په دغه هيواد كې د تلويزيون د صنعت د چټكې ودې يو لوى علت په ۱۹۹۶ كال كې په افغان سوداګرو باندې لګېدلى بنديز و.
په دوه زره يو ميلادي كال كې د پاكستان حكومت دا لسټ نور هم اوږد كړ او اوه قلمه نور مالونه يې هم پكې شامل كړل.
برقي سامان آلات ، موټر سايكل، سګريټ، كيمياوي مواد او د موټرو پرزې په هغو مهمو اقلامو كې شامل وو چې د پاكستان حكومت يې د پاكستان له لارې افغانستان ته انتقال منع كړ.
خو افغان حكومت دغه بنديزونه د ۱۹۶۵ كال د تړون د روحيې خلاف وبلل او په پاكستاني لوري يې فشار راوړ چې لسټ ختم كړي. د افغاني لوري د فشار په نتيجه كې پاكستان د دوه زره دويم كال په مارچ كې يوازې شپږ قلمه مالونه په ممنوعه ليسټ كې پرېښودل نور يې له لسټه وايستل. د دوه زره پنځم كال په اګسټ كې د لسټ اندازه نوره كمه شوه او يوازې درې قلمه يعنې سګريټ، د موټر پرزې او غوړي په ممنوعه لسټ كې پاتې شول. په دوه زره شپږم كال كې غوړي هم له لسټه وايستل شول.
په پاكستان كې استدلال كېږي چې د افغانستان بازارونه د هغو ټولو مالونو د جذب وس نلري چې افغان سوداګر يې د پاكستان په لاره له بهرنيو ملكونو راواردوي . دوى وايي د دغو مالونو لويه برخه بېرته پاكستان ته قاچاق كېږي او د پاكستان د خپلو صنايعو د ودې مخه نيسي.
همدا وجه ده چې ځينې پاكستاني اقتصاد پوهان افغانستان ته د تجارتي اميتازونو وركړه د خپل ملك په تاوان بولي.
د ترانزيت د نوې موافقې په منلو كې د پاكستان د ترديد او زړۀ نازړۀ والي په اړه بله خبره دا كېږي چې پاكستان د افغانستان د تجارت د محدودولو په ذريعه غواړي چې دغه ملك د خپلو مالونو په انحصاري ماركيټ بدل كړي او افغانان همېشه خپل ملك ته محتاج وساتي.
پاكستان همدا اوس د افغانستان اول درجه تجارتي شريك دى. د نړيوال وجهي صندوق له معلوماتو سره سم، همدا اوس د افغانستان د ټولو وارداتو اوۀ دېرش فيصده له پاكستانه راځي. اروپايي اتحاديه د افغانستان په وارداتو كې دويم او امريكا دريم مقام لري. د افغانستان د ټولو وارداتو پنځلس اعشاريه نهۀ فيصده له اروپا او دولس اعشاريه پنځه فيصده له امريكا پوره كېږي.
كه څه هم هندوستان له افغانستان سره نژدې اړيكې لري او د افغانستان په انكشافي پروژو كې يې لويه برخه اخيستې ده خو بيا هم د افغانستان يوازې شپږ فيصده اعشاريه څلورفيصده مالونه له هنده راځي او دا ځكه چې د هند او افغانستان تر منځ خورا لنډه لاره همدا د پاكستان لاره ده او چې پاكستان په دې لاره باندې انتقال ته اجازه ورنه كړي نو بيا خو هندي مالونه د افغانستان په بازراونو كې ډېر خريدار نه شي پيدا كولاى.
د مثال لپاره به خوراكي توكي ياد كړ. افغانستان له وريجو او غنمو رانيولې تر لبنياتو پورې ډېر خوراكي توكي له پاكستانه راواردوي . د پاكستان په څنګ كې په پوله باندې د هندوستان د پنجاب ايالت پروت دى چې د هندوستان د اكثرو زراعتي او خوراكي پيدا وارو اصلي مركز دى. اوس كه پاكستان اجازه وركولاى چې د واګې ، لاهور او پېښور له لارې د هندي پنجاب خوراكي مواد د كابل او جلال اباد بازارونو ته راشي نو بيا به پاكستاني خوراكي موادو ته افغانستان د اوس په اندازه محتاج نه و او بلكې هندي مالونو به پاكستاني پيداوارو ته ماتې وركړې واى ځكه په هندي پنجاب كې نسبت پاكستان ته په زراعت كې له پرمختلې تكنالوژي استفاده كېږي او هلته زراعتي پيداوار ارزانه دي.
مګر اوس كه يو افغان سوداګر وغواړي چې له هندي پنجابه دغه پيداوار افغانستان ته رانقل كړي نو اول خو به يې د موټر يا اورګاډ ي په ذريعه ممبۍ ته لېږدوي چې دا پخپله تر زر كيلومتره ډېره فاصله ده او د لارۍ يا اورګاډي كرايه يې ډېرې پيسې كېږي . بيا چې دا مال التجاره د ممبۍ له لارې په بېړيو كې څو زره كيلومتره واټن كچ كوي او د ايران بندرونو ته رسېږي او له هغه ځايه د ايران په خاوره كې د لاريو په ذريعه افغاني خاورو ته لېږدول كېږي نو د كرايې مصارف يې خورا لوړېږي او په افغاني او د مركزي اسيا په بازارونو كې له چيني او پاكستاني مالونو سره د رقابت وس له لاسه وركوي. د ځينو ماهرانو په نظر پاكستان له همدې كبله نه غواړي چې د واګې له لارې د هند – افغان تجارت اجازه وركړي.
نو ايا اوس ولې هيله من واوسو چې پاكستان به د ترانزيت نوې موافقه ومني؟
هغوى چې د افغانستان او پاكستان تر منځ د نوې موافقې لاسليكولو ته خوشبينه دي هغوى وايي چې د هند، ايران او افغانستان تر منځ د تجارت درې اړخيزه موافقه او د افغان تجارت په مخ باندې د ايران د چاه بهار بندر پرانستل د دې سبب كېږي چې پاكستان اوس خپل انحصاري جغرافيايي موقعيت له لاسه وركړي. پاكستان اوس پوهېږي چې كه نور هم د انحصاري حالت ساتلو ته ادامه وركړي نو افغانستان مجبورېږي چې د ايران له لارې نويو لارو ته مخه كړي او بيا به داسې وخت راشي چې پاكستان ته به نه د افغانستان او نه د مركزي اسيا بازارونه اړتيا لري.
د هند، ايران او افغانستان تر منځ د تجارتي اتحاد د جوړولو مفكوره په اول ځل په ۱۹۹۵ ميلادي كال كې د ايران د هغه وخت ولسمشر هاشمي رفسنجاني وړاندې كړه. خو په هغه وخت كې افغانستان په خورا بد حالت كې و. افغانستان د جګړه مارو ډلو په لاس كې و او د تجارت د انكشاف لپاره عملا هيڅ امكانات نه و.
وروسته بيا د ۲۰۰۳ كال په جنوري كې هند، ايران او افغانستان په تهران كې يو مهم تړون لاسليك كړ چې د هغه په اساس به د ايران سيستان بلوچستان ايالت له افغانستان سره وصل كېږي او ايران به د پاكستان له ګوادر بندره يوازې څو سوه كيلومتره لرې په چاه بهار كې يو نوى بندرجوړوي چې د دغو دريو هيوادونو د تجارتي راكړې وركړې لپاره به استفاده ورنه كېږي.
دغه پروژه چې له هند سره د افغانستان او مركزي اسيا په وصلولو كې لوى اهميت لري د روان ميلادي كال په ابتدا كې تكميل او د جنوري په وروستۍ اونى كې ولسمشر حامد كرزي او د هند خارجه وزير پارناب مكرجي په شريكه پرانيستله. د دې پروژې په بشپړېدو سره افغانستان د نيمروز په ساحه كې د دوه سوه شل كېلومتري پاخۀ سړك له لارې د ايران له ساحلي ښارګوټي چاه بهار سره وصل شو.
د دې سړك په جوړېدو باندې يو سل او پنځوس ميليونه ډالره ولګېدل چې دا ټولې پيسې هندوستان وركړې. دغه سړك د دلارام په ساحه كې د افغانستان د هرات، كندهار او كابل له لويې لارې سره وصل شوى دى.
د موافقې په اساس په چاه بهار بندر كې به د افغانستان د صادراتو نوي فيصده بندري فيس او پنځوس فيصده د ګودامونو كرايه د ايران په غاړه وي. دغه راز د افغانستان باري لارۍ به دا اجازه لري چې د مالونو د لېږد لپاره تر چاه بهاره لاړې شي او راشي. بايد ياد ولرو چې د ۱۹۶۵ كال په ترانزيتي موافقه كې پاكستان ، افغانستان ته دغه دوه امتيازه نه و وركړي. له بلې خوا د چاه بهار په بندر كې د ايران اسلامي جمهوريت د هندوستان لپاره هم امتيازات منلي دي .
هندوستان له اوزبكستان او تركمنستان سره تر وار مخكې تجارتي تړونونه لاسليك كړي دي او اوس هغه وخت را رسېدلى دى چې هند د پاكستان خاورې ته له اړتيا پرته له افغانستان او مركزي اسيا سره خپل تجارتي تعلقات وغځوي. د سرحد صوبې د سوداګرۍ د خونې د مرستيال محمد اسحاق په قول ، د چاه بهار – دلارام د لارې فعالول كولاۍ شي چې د پاكستان ترانزيتي اهميت ته لوى ګوزار وركړي.
په دې كې شك نشته چې كه پاكستان اوس هم له خپلې لارې د تجارت اجازه وركړي او هندوستان پرېږدي چې له افغانستان او مركزي اسيا سره وصل شي نو دا لنډه او ارزانه لاره ده خو كه دې شي ته حاضر نه شي نو هندوستان او افغانستان ته په چاه بهار كې منل شوې اسانتياوې به ورو ورو د پاكستان ترانزيتي اهميت كم كړي.
همدا وجه ده چې پاكستان د واشنټكن د تفاهم ليك امضا كولو ته راضي شوى دى او دا امكان ډېر دى چې د افغانستان د تجارت وزارت له خوا د نوي ترانزيتي تړون په باب د دوه زره اتم كال په اپريل كې وړانديز شوې مسوده د روان كال تر ختمېدو دمخه ومني.
په وروستيو كلونو كې چې له چاه بهار بندر سره د افغانستان د لارو د وصلولو كار روان و، پاكستان له افغانستان سره په تجارت كې د ځينو مثبتو ګامونو اخيستلو ته تيار شو چې په حقيقت كې له چاه بهار بندر سره د مقابلې په مقصد هڅې وې. په دغو كې ځينې هڅې دا دي:
يو، پاكستان په دې راضي شو چې د ۱۹۶۵ كال په ترانزيتي تړون كې په بيا كتنه غور وكړي.
دوه، پاكستان له افغانستان سره د پانګونې د خوندي توب تړون لاسليك كړ چې په دې ډول د دواړو هيوادونو پانګه والو ته د يوبل په خاوره كې پانګونه اسانه او ډاډمنه شي.
درې، افغانستان او پاكستان موافقه كړې ده چې د يو بل په خاورو كې د خپلو ملي بانكونو څانګې پرانيزي.
څلور، پاكستان موافقه كړې ده چې د دواړو هيوادونو تر منځ د تجارت د ودې لپاره د چمن- سپين بولدك – كندهار په منځ كې د اورګاډي كرښه وباسي او په دې ډول كندهار د پاكستان د اورګاډي له لويې شبكې سره وصل كړي.
پنځه، پاكستان د ممنوعه اقلامو لسټ يوازې دوه قلمو ته راكم كړى دى.
په دې كې شك نشته چې افغانستان ته د وارد شويو مالونو يو ه برخه بېرته پاكستان ته ځي او په پاكستان كې د صنعت په وده باندې منفي اثر كوي . مګر صاحب نظران دا هم وايي چې كه چېرته د پاكستان او افغانستان تر منځ تجارتي اړيكې په لازمه اندازه وغوړېږي نو بيا به د سرحد دواړو لوريو ته محروم ساتل شوي قبايل مجبور نه وي چې د يوې ګولې ډوډۍ د ګټلو لپاره د قاچاق خطرناك كار ته مخه كړي. دغه راز د پخو لارو جوړول او په دغو سيمو كې د تمدن له غوړېدو سره مرسته به دلته كاروبار او اقتصاد وغوړوي او د قبايلو خلك به دا مجبوريت نه احساسوي چې باړه بازارونه جوړ كړي. د ډېورنډ لاين د كرښې په غاړو كې اقتصادي وروسته والى د دې سبب وګرځېد چې دا سيمه د نړۍ په خورا نا كراره سيمه بدله شي. اوس چې نړۍ په دې سيمه كې د امنيت د ټينګولو لپاره څومره پوځي مصارف كوي د دغو مصارفو ډېره وړه برخه يې هم كه په دې سيمه كې د اقتصاد په انكشاف لګولې واى، نو شايد حالا ت اوس هاغسې خراب نه واى لكه اوس چې يې وينو.
Sunday, 21 June 2009
Suggestions from God - Salah tul Istikhara
Suggestions from God - Salah tul Istikhara
"Istikhara" means to seek goodness from Allah (Exalted is He), meaning when one intends to do an important task they do istikhara before the task. The one who does the istikhara is as if they request Allah Almighty that, O the Knower of Unseen (Exalted is He) guide me if this task is better for me or not?
According to Bukhari, Volume 2, Book 21, Number 263:
Narrated Jabir bin 'Abdullah :The Prophet (Sallal Laho Alaihi Wasallam) used to teach us the way of doing Istikhara, in all matters as he taught us the Suras of the Quran. He said, "If anyone of you thinks of doing any job he should offer a two Rakat prayer other than the compulsory ones and say (after the prayer):
WAY TO PERFORM ISTIKHARA:
First pray Two Cycles (raka') of ritual Prayer (nafil) such that in the first raka' after Surah Fatiha (Allhamd…) recite Surah al-Kafirun (Chapter 109) and in the second raka' after Fatiha (Allhamd…) recite Surah al-Ikhlas (Chapter 112). After finishing prayer recite this (supplication/dua'): Dua in Arabic Text above.
TRANSLATION: "O Allah! I seek goodness from Your Knowledge and with Your Power (and Might) I seek strength, and I ask from You Your Great Blessings, because You have the Power and I do not have the power. You Know everything and I do not know, and You have knowledge of the unseen. Oh Allah! If in Your Knowledge this action ------------------------------------------------ (which I intend to do) is better for my religion and faith, for my life and end [death], for here [in this world] and the hereafter then make it destined for me and make it easy for me and then add blessings [baraka'] in it, for me. O Allah! In Your Knowledge if this action is bad for me, bad for my religion and faith, for my life and end [death], for here [in this world] and the hereafter then turn it away from me and turn me away from it and whatever is better for me, ordain [destine] that for me and then make me satisfied with it."
How many times?
It depends. Sometimes it takes only once to get the answer and sometimes it takes longer. It is better to do istakhara seven (7) times. If you have received an answer as explained in the section below, stop doing istikhara. You do not have to continue to do isitkhara for 7 days. It is better that right after reciting the supplication, given above, sleep with ablution (people who cannot keep the ablution for longer times due to health problems do not have to worry about ablution before falling asleep) facing the direction of the Qibla (facing the Qibla is not required but it is a Sunnat of our beloved Prophet Peace Be Upon Him). It is better to recite salutations (durood/ salawat) on the Prophet Allah's Grace and Peace be upon him before and after the above Dua (supplication).
Answer:
If in the dream one sees whiteness (means any thing white in color, for example: milk, white paper, white sky, white clothes, white light etc.) or greenness (means any thing green in color, for example: grass, plants, trees, green clothes, green light etc.) then understand that this task is better and if one sees redness (means any thing red in color, for example: blood, red clothing, red fruit, red light etc.) or blackness (means any thing black in color, for example: black water, black light, black clothings, black sky, black wall etc. ) then understand it is bad and avoid it.
If do not remember any dream or do not see any colors then follow your heart. Whatever intention grows stronger in your heart regarding your targated work follow it after seven days of Istakhara.
Monday, 1 June 2009
مرحوم امير حمزه شينواری
حمزه شينوارى د مرحوم ملک مير باز خان اشرف خېل شينواري زوى ،چې پر (1907 ع ) کال د لنډي کوتل په خوزه خېلو کښې يې په يوې اسلامي درنې کورنۍ کښې سترګې غړولي دي. لومړنۍ زده کړه يې د لواړګې په لومړني ښوونځي کښې پېل کړه او ورسره يې د دري او عربي ژبو د نحوې، صرف او فقهې مقدماتي کتابونه هم له استادانوزده کړل .بيا د پېښور په اسلاميه کالج کښې شامل شو.
د درس تر څنګه به يې اردو اشعار او نثرونه ليکل او د پېښور د پښتو اکاډمۍ مشر ( موليناعبدالقادر ) ته به يې ښودل. دهغه په اشعارو کښې د خوشحال بابا ، عبدالرحمان بابا او حميدبابا ،مير زاغالب او علامه اقبال الهامات هم ځليدلي دي، خو په پښتني ادب کښې ، نوى اسلوب اوسبک لري. حمزه بابا له تحصيل وروسته،د تورخم په سياسي اداره کښې ، د پاسپورټ دڅانگې مامور وټاکل شو او پلار يې د تورخم د اور گاډي د ادارې منتظم و ؛ نو حمزه بابا هم د اورگاډي په اداره کښې سياره دنده واخستله او د هند گڼو ښارونو ته يې سفرونه وکړل.
د بمبيي ښار ،چې د هنري فلمونو دجوړولو مرکز و ، لومړى يې دچويو فلمونه په جوړولو کښې فعاله ونډه واخيسته ، بيا يې په وياندو فلمونو کښې ، په ( 1941 ع) کال کښې د ( ليلا مجنون ) ، ( پيغلې )، ( يوسف خان اوشهربانو ) او ( علاقه غير ) فلمونه سمبال کړل.
د حمزه بابا په زړه کښې به ، هميشه د تقوا او عرفان ډيوه بلېدله ، نو په ( 1931 ع) کال کښې ، چې د حيرت آباد او اجمير له سفره پېښور ته را ستون شو ، له سيد عبدالستار شاه ( باچاجان ) پيرڅخه يې ، د چشتيه تصوفي طريقې لاس نيوى وکړ او په ( 1937 ع) کال کښې يې د خپل پير د نظر لاندې د (بزم ادب ټولنه ) او بيا يې د پښتو ( ولسي ادبي جرگه ) جوړه کړه .په ( 1940ع) کښې حمزه بابا ، دستر متصوف عبدالرحمن بابا پر مزار پښتو مشاعرې پېل کړې ، له بلې خوا حمزه بابا داردو ژبې د ادبي هنري او عرفاني ( اداره ادبيه ) ټولنې بنيادي غړى هم و؛ نو ار دو ليکنې به يې په پښتو او پښتو آثار به يې په اردو ژبه کښې ژباړل.
سربېره پر دې ، حمزه بابا د لنډو او اوږ دو کيسو کتابونه ، مقالې او ډرامې په پښتو ژبه کښې وليکلې ، چې په ډله ييزو خپرونو کښې خپاره شوي دي. همدغه راز حمزه بابا د ارواښاد بايزيد انصاري پير روښان د ادبي _عرفاني (رنسانس)او د ارواښاد خوشالخان خټک بابا د مبارزو د حماسي غورځنگ پېر تازه او ځلاندکړ؛نو د ادب دمشعل ،د غزل د بابا او د تصوف د لار ښود پر صفاتو وستايل شو. حمزه بابا د ( نهج البلاغه ) ، ( ارمغان حجاز) او ( جاويد نامه ) پر کتابونو شرحې وليکلې ، چې د پېښور په (( پښتو اکاډمى )) او د کراچۍ په (( اقبال اکاډمۍ )) کښې چاپ شوې او د هغه (1300) غزليات په څلورو ټو کونو کښې را ټولې شوې.
ارواښاد حمزه بابا د فطري ذکا ، ذوق او نبوغ د لرلو له لامله پر خپلې مورنۍ ژبه پښتو ، اردو انگريزۍ ، دري ، او عربي ژبو پوره پوهيده . هغه په (1994ع) کال کښې د ( 87) کلونو پر عمر مړ شو اود لنډي کوتل په خپل کلي کښې خاورو ته سپارل شوى دى.
د حمزه بابا د غزل یوه بیلګه
غزل
پرېږده چې لوظونه د دروغو دې رښتيا کړم
ته راته سبا سبا کوه زه به بېګا کړم
توان لرمه دا چې د ماضي نه خراج واخلم
زه به پخوانی شمه ستا مينه به پخلا کړم
برند که حوادث دي د وختونو په ککو کې
زه به حوصله هم پښتنه ورته پيدا کړم
لا يې د سپين مخ خالونه شمېرم اوزګار نه يم
پرېږده الواته به د سپوږمۍ په لورې بيا کړم
ستا په اننګو کې د حمزه د وينو سره دي
ته شوې د پښتو غزله ځوان زه دې بابا کړم
Sunday, 31 May 2009
Meswak and it's benefits
مسواک د غاښو طبیعتي برس
مسواک مخکې له اسلام څخه پیژندل شوي وو، خو اسلام د مسواک کارولو ته یوه دیني بڼه ورکړه.
د ستر پیغمبر ځینې لارښونې:
حضرت محمد مسلمانانو ته لارښونه وکړه چې هره ورځ خپل غاښونه په مسواک سره پاک کړي، په ځانګړې توګه د خوب څخه د راپاڅیدو په مهال، د اودس کولو په مهال، د لمانځه د ادا کولو څخه وړاندې، د ویده کیدو څخه وړاندې، کور ته د ننوتو په مهال او کله چې خوله بد بوی ولري.
د مسواک د کارونې په اړوند زیات احادیث شته، د بیلګې په توګه:
حضرت عایشې له حضرت محمد څخه روایت کوي: "لس څیزونه د یو کس د طبیعي حالت برخې دي: د بریتونو برابرونه، د ږیرې پریښودنه، د مسواک کارونه، د پزې سوڼول، د نوکانو پرې کونه، د لاسونو مینځنه، د تخرګ د ویښتو اخیستنه، د نامه څخه لاندې د ویښتو اخیستنه او د اوبه نه ضایع کول." مسلم
د دې سربیره، حضرت محمد د مسواک ارزښت داسې بیانوي چې فرمایي: "که چیرې زما امت ته ګرانه نه پریوته، ما به خپل امت ته امر کړئ وای چې په هر اوداسه او لمانځه کې مسواک وکاروي."
طبي موندنې:
مسواک د غاښونو د بُرس کولو لپاره یو طبیعتي آله ده. مسواک د یوې ځانګړې صحرايي ونې د ریښو او ښاخونو څخه لاسته راځي او د یوې سیمې څخه تر بلې سیمې توپیر لري، مګر د عربانو په سیمه او په آسیا کې د یو قسم ونې څخه چې (ارک) نومیږي تر لاسه کیږي. د مسواک تر ټولو مشهور قسم د همدې ونې څخه لاسته راځي، او دا همغه راز مسواک دي چې حضرت محمد به ترې کار اخیسته. د دې علمي نوم سالوادورا پرسیکا دی. په ځانګړې توګه دا هغه ونه ده چې د استوا د کرښې د ګرمو هیوادونو په دښتو او درو کې موندل کیږي. د سعودي عربستان په سویل ، یمن، سوډان، مصر او په ځینو نورو ځایونو کې په زیاته کچه موندل کیږي.
سالوادورا پرسیکا (د مسواک د ونې علمي نوم) یوه وړه، همیشه زرغونه ونه ده چې پیرړوالۍ یې د یو فټ څخه زیات نه دی او لوړوالۍ یې درې مترو ته رسیږي. پاڼې یې وړې، پیرړې او بیضوي شکل لري.
مسواک همدا راز د نورو ونو څخه هم لاسته راځي. د بیلګې په توګه په افریقا کې، مسواک د لیمو، نارنجو او یا مالټو له ونو څخه او په امریکا کې د سنا(جلاپ یا جولاب) له ونو څخه لاسته راځي.
له دې امله چې د ارک ونه ډیره مشهوره وه، او حضرت محمد ترې د مسواک لپاره کار اخیستی په علمي توګه وڅیړل شوه. دغه لاندې په خلص ډول د مسواک په هکله ځینې علمي موندنې دي.
د مسواک روغتیایي اغیزې:
په فزیکي توګه مسواک یو طبیعي د غاښو بُرس دی. مسواک د نغښتو ويټامنو په لرلو د عادي بُرس په توګه کار کوي، خو یوازې فرق یې دا دی چې مسواک طبیعي او بُرس د پلاستيکي موادو څخه جوړ شوی دی. له همدې امله ده چې مسواک ډیر نرم او ملایم دی.
د مسواک طبیعي کریم له ګڼو مادو څخه جوړ شوی دی، کوم چې د غاښونو د پاکولو لپاره ډیر مهم دي. ډیرو څیړنو مسواک په ژوره توګه څیړلی دی، او دایې ښودلې ده چې مسواک لس بیلابیل طبیعي کیمیاوي مواد لري کوم چې د خولې او غاښونو د روغتیا لپاره ګټور ګڼل کیږي.
دا لاندې هغه کیمیاوي مواد دي چې په مسواک کې موندل کیږي:
فلورایډ، سلیکا، ټانیک اسید، کنډ، القلي(سلوادورین)، سلفر، ويټامن سي، سودیم بای کاربونیت، کلوراید، کلسیم او داسې نور.
پدې کې ځینې داسې دي چې د غاښونو د داغونو په لیری کولو او سپینولو کې مهم ګڼل ګیږي. ځینې یې انتی سیپتیکې خواص لري او ځینې د نسجونو په رغولو او بیارغاونه کې مهم دي، ځینې یې د غاښونو د ځلا لپاره او ځینې یې خولې ته ښه بوی او خوند ورکوي.
د مسواک او بُرس تر منځ علمي فرق:
یوه ایتوپیایي پوهنتون چې پر مسواک او بُرس یې علمي څیړنې کړي دي دا څرګنده کړه چې مسواک نسبت بُرس ته د خولې د رسوباتو په لمنځه وړلو کې ډیر ګټور او اغیزمن دی. دې څیړنې همدا راز د مسواک کارونه هم په علمي توګه ښولې ده.
مسواک باید څرنګه وکارول شي:
د مسواک د جوړونې لپاره باید د ارک د ونې څخه یو ښاخ پرې کړی شي او وروسته یې د ۱۰ یا ۲۰ سانتي مترو په اندازه پرې کړئ او پیرړوالۍ یې باید له ۴ څخه تر ۱۵ ملي مترو پورې محدود وي. کیدای شي ځینې له دې اندازې هم پلن او پیرړ وي.
تازه مسواک په رنګ کې نسواري او د یوه ګرم او خوندور بوی لرونکي دي. ځینې خلک مسواک د څوکې په برخه کې لږ لوڅ او بیا یې وژويي تر څو تار تار شی، او په خوله کې د وهلو سره د ارام احساس وشي.
د مسواک د کارونې لارې چارې:
د مسواک کارونه د بُرس د کارونې سره دومره زیات توپیر نلري، د بېلګې په توګه عمودي او افقي بُرس کړنه.
د بُرس پر مهال باید پام وشي چې په خوله کې نرم نسجونه زیانمن نشي. ښې پایلې به هغه مهال تر لاسه شي چې لږ تر لږه مسواک د پنځو دقیقو لپاره وکارول شي.
دوه قسمه د مسواک نیونه شتون لري: د قلم په شان نیونه( درې ګوتې) د ورغوي نیونه(پنځې ګوتې). په دواړو حالتونو کې موخه دا ده چې د مسواک خوځونه تر کنترول لاندې او په ارامه وي.
کله باید مسواک وکارول شي:
په عمومي توګه مسواک باید په ورځ کې پنځه وخته وکارول شي. د هر لمانځه نه مخکې. که څه هم د دې وړاندیز کیدای شي چې هر وخت چې ممکن وي مسواک وکارول شي.
د مسواک د کارونې ګډې غلطۍ:
۱. د مسواک څوکه یا خو ډیره ډبله او یا ډیر نری وي.
۲. د مسواک نیول په خوله کې کله چې کار نه ترې اخلو.
۳. هره ورځ د مسواک د څوکې نه پرې کوونه.
۴. د دې له یاده ویستنه چې غاښ پنځه مخونه لري(داخلي، بهرني، دواړه غاړې، د چیچنې یا د ژوولو مخونه) او یوازې د مسواک کارونه د دې لپاره چې د غاښونه داخلي او بهرني مخونه پاک شي.
پای
ژباړه: احمد خالد حکیمی
Friday, 22 May 2009
Afghanistan, the home for Afghans
LAST PART OF AFGHANISTAN, PART VIII
Principal U.S. Official
Ambassador--William Braucher Wood
The U.S. Embassy in Afghanistan is at the Great Masoud Road, Kabul (tel: (00 93) (20) 230-0436; fax: (00 93) (20) 230-1364).
TRAVEL AND BUSINESS INFORMATION
The U.S. Department of State's Consular Information Program advises Americans traveling and residing abroad through Country Specific Information, Travel Alerts, and Travel Warnings. Country Specific Information exists for all countries and includes information on entry and exit requirements, currency regulations, health conditions, safety and security, crime, political disturbances, and the addresses of the U.S. embassies and consulates abroad. Travel Alerts are issued to disseminate information quickly about terrorist threats and other relatively short-term conditions overseas that pose significant risks to the security of American travelers. Travel Warnings are issued when the State Department recommends that Americans avoid travel to a certain country because the situation is dangerous or unstable.
For the latest security information, Americans living and traveling abroad should regularly monitor the Department's Bureau of Consular Affairs Internet web site at http://www.travel.state.gov/, where the current Worldwide Caution, Travel Alerts, and Travel Warnings can be found. Consular Affairs Publications, which contain information on obtaining passports and planning a safe trip abroad, are also available at http://www.travel.state.gov/. For additional information on international travel, see http://www.usa.gov/Citizen/Topics/Travel/International.shtml.
The Department of State encourages all U.S. citizens traveling or residing abroad to register via the State Department's travel registration website or at the nearest U.S. embassy or consulate abroad. Registration will make your presence and whereabouts known in case it is necessary to contact you in an emergency and will enable you to receive up-to-date information on security conditions.
Emergency information concerning Americans traveling abroad may be obtained by calling 1-888-407-4747 toll free in the U.S. and Canada or the regular toll line 1-202-501-4444 for callers outside the U.S. and Canada.
The National Passport Information Center (NPIC) is the U.S. Department of State's single, centralized public contact center for U.S. passport information. Telephone: 1-877-4-USA-PPT (1-877-487-2778); TDD/TTY: 1-888-874-7793. Passport information is available 24 hours, 7 days a week. You may speak with a representative Monday-Friday, 8 a.m. to 10 p.m., Eastern Time, excluding federal holidays.
Travelers can check the latest health information with the U.S. Centers for Disease Control and Prevention in Atlanta, Georgia. A hotline at 800-CDC-INFO (800-232-4636) and a web site at http://wwwn.cdc.gov/travel/default.aspx give the most recent health advisories, immunization recommendations or requirements, and advice on food and drinking water safety for regions and countries. The CDC publication "Health Information for International Travel" can be found at http://wwwn.cdc.gov/travel/contentYellowBook.aspx.
Further Electronic Information
Department of State Web Site. Available on the Internet at http://www.state.gov/, the Department of State web site provides timely, global access to official U.S. foreign policy information, including Background Notes and daily press briefings along with the directory of key officers of Foreign Service posts and more. The Overseas Security Advisory Council (OSAC) provides security information and regional news that impact U.S. companies working abroad through its website http://www.osac.gov/
Export.gov provides a portal to all export-related assistance and market information offered by the federal government and provides trade leads, free export counseling, help with the export process, and more.
STAT-USA/Internet, a service of the U.S. Department of Commerce, provides authoritative economic, business, and international trade information from the Federal government. The site includes current and historical trade-related releases, international market research, trade opportunities, and country analysis and provides access to the National Trade Data Bank.
Principal U.S. Official
Ambassador--William Braucher Wood
The U.S. Embassy in Afghanistan is at the Great Masoud Road, Kabul (tel: (00 93) (20) 230-0436; fax: (00 93) (20) 230-1364).
TRAVEL AND BUSINESS INFORMATION
The U.S. Department of State's Consular Information Program advises Americans traveling and residing abroad through Country Specific Information, Travel Alerts, and Travel Warnings. Country Specific Information exists for all countries and includes information on entry and exit requirements, currency regulations, health conditions, safety and security, crime, political disturbances, and the addresses of the U.S. embassies and consulates abroad. Travel Alerts are issued to disseminate information quickly about terrorist threats and other relatively short-term conditions overseas that pose significant risks to the security of American travelers. Travel Warnings are issued when the State Department recommends that Americans avoid travel to a certain country because the situation is dangerous or unstable.
For the latest security information, Americans living and traveling abroad should regularly monitor the Department's Bureau of Consular Affairs Internet web site at http://www.travel.state.gov/, where the current Worldwide Caution, Travel Alerts, and Travel Warnings can be found. Consular Affairs Publications, which contain information on obtaining passports and planning a safe trip abroad, are also available at http://www.travel.state.gov/. For additional information on international travel, see http://www.usa.gov/Citizen/Topics/Travel/International.shtml.
The Department of State encourages all U.S. citizens traveling or residing abroad to register via the State Department's travel registration website or at the nearest U.S. embassy or consulate abroad. Registration will make your presence and whereabouts known in case it is necessary to contact you in an emergency and will enable you to receive up-to-date information on security conditions.
Emergency information concerning Americans traveling abroad may be obtained by calling 1-888-407-4747 toll free in the U.S. and Canada or the regular toll line 1-202-501-4444 for callers outside the U.S. and Canada.
The National Passport Information Center (NPIC) is the U.S. Department of State's single, centralized public contact center for U.S. passport information. Telephone: 1-877-4-USA-PPT (1-877-487-2778); TDD/TTY: 1-888-874-7793. Passport information is available 24 hours, 7 days a week. You may speak with a representative Monday-Friday, 8 a.m. to 10 p.m., Eastern Time, excluding federal holidays.
Travelers can check the latest health information with the U.S. Centers for Disease Control and Prevention in Atlanta, Georgia. A hotline at 800-CDC-INFO (800-232-4636) and a web site at http://wwwn.cdc.gov/travel/default.aspx give the most recent health advisories, immunization recommendations or requirements, and advice on food and drinking water safety for regions and countries. The CDC publication "Health Information for International Travel" can be found at http://wwwn.cdc.gov/travel/contentYellowBook.aspx.
Further Electronic Information
Department of State Web Site. Available on the Internet at http://www.state.gov/, the Department of State web site provides timely, global access to official U.S. foreign policy information, including Background Notes and daily press briefings along with the directory of key officers of Foreign Service posts and more. The Overseas Security Advisory Council (OSAC) provides security information and regional news that impact U.S. companies working abroad through its website http://www.osac.gov/
Export.gov provides a portal to all export-related assistance and market information offered by the federal government and provides trade leads, free export counseling, help with the export process, and more.
STAT-USA/Internet, a service of the U.S. Department of Commerce, provides authoritative economic, business, and international trade information from the Federal government. The site includes current and historical trade-related releases, international market research, trade opportunities, and country analysis and provides access to the National Trade Data Bank.
Afghanistan, the home for Afghans,
PART VII
Pakistan
The 1978 Marxist coup strained relations between Pakistan and Afghanistan. Pakistan took the lead diplomatically in the United Nations, the Non-Aligned Movement, and the Organization of the Islamic Conference in opposing the Soviet occupation. During the war against the Soviet occupation, Pakistan served as the primary logistical conduit for the Afghan resistance. Pakistan initially developed close ties to the Taliban regime, and extended recognition in 1997. Pakistan dramatically altered its policy in support of coalition efforts to remove the Taliban after September 11, 2001. Afghanistan and Pakistan are engaged in dialogue to resolve bilateral friction. Pakistan is also seeking to repatriate its Afghan refugee population, which is concentrated mostly in the Northwestern Frontier Province.
Iran
Afghanistan's relations with Iran have fluctuated over the years, with periodic disputes over the water rights of the Helmand River as the main issue of contention. Following the Soviet invasion, which Iran opposed, relations deteriorated. Iran supported the cause of the Afghan resistance and provided financial and military assistance to rebel leaders who pledged loyalty to the Iranian vision of Islamic revolution. Following the emergence of the Taliban and their harsh treatment of Afghanistan's Shi'a minority, Iran stepped up assistance to the Northern Alliance. Relations with the Taliban deteriorated further in 1998 after Taliban forces seized the Iranian consulate in Mazar-e-Sharif and executed Iranian diplomats. Since the fall of the Taliban, Afghanistan's relations with Iran have improved, but they suffered a setback in spring 2007 with the deportation of 200,000 undocumented Afghans from Iran. Iran has been active in Afghan reconstruction efforts, particularly in the western portion of the country.
Russia
During the reign of the Taliban, Russia became increasingly disenchanted over the Taliban's support for Chechen rebels and its provision of sanctuary to terrorist groups active in Central Asia and in Russia itself. Moscow provided military assistance to the Northern Alliance. Since the fall of the Taliban, the Karzai government has improved relations with Russia.
Tajikistan
Afghanistan's relations with Tajikistan have been complicated by political upheaval and civil war in Tajikistan, which spurred some 100,000 Tajiks to seek refuge in Afghanistan in late 1992 and early 1993. Also disenchanted by the Taliban's harsh treatment of Afghanistan's Tajik minority, Tajikistan facilitated assistance to the Northern Alliance. The Karzai government has sought to establish closer ties with its northern neighbor in order to capitalize on the potential economic benefits of increased trade. The 2007 opening of a U.S.-funded bridge across the Amu Darya river has facilitated bilateral trade flows between Afghanistan and Tajikistan.
UN Efforts
The UN has played an important role in Afghanistan for more than 20 years, assisting in the repatriation of Afghan refugees and providing humanitarian aid. The UN Assistance Mission in Afghanistan (UNAMA), launched in October 2001, was instrumental in helping restore peace and stability in Afghanistan after the fall of the Taliban, organizing the Afghan presidential elections held in October 2004 and National Assembly elections held in 2005.
The UN Security Council has now given UNAMA a leading role in international efforts to stabilize and help develop Afghanistan. UN Security Council Resolution 1806 adopted in March 2008 added a number of crucial tasks to the UN mission's overall function to promote peace and stability. A new Special Representative of the UN Secretary General, Mr. Kai Eide of Norway, was appointed. Since the June 2008 Paris International Conference in Support of Afghanistan, the UN mission is leading international efforts to help the Government of Afghanistan implement the Afghan National Development Strategy. UNAMA website: http://www.unama-afg.org/
The UN Security Council has now given UNAMA a leading role in international efforts to stabilize and help develop Afghanistan. UN Security Council Resolution 1806 adopted in March 2008 added a number of crucial tasks to the UN mission's overall function to promote peace and stability. A new Special Representative of the UN Secretary General, Mr. Kai Eide of Norway, was appointed. Since the June 2008 Paris International Conference in Support of Afghanistan, the UN mission is leading international efforts to help the Government of Afghanistan implement the Afghan National Development Strategy. UNAMA website: http://www.unama-afg.org/
The first extensive American contact with Afghanistan was made by Josiah Harlan, an adventurer from Pennsylvania who was an adviser in Afghan politics in the 1830s and reputedly inspired Rudyard Kipling's story "The Man Who Would be King." After the establishment of diplomatic relations in 1934, the U.S. policy of helping developing nations raise their standard of living was an important factor in maintaining and improving U.S.-Afghan ties. From 1950 to 1979, U.S. foreign assistance provided Afghanistan with more than $500 million in loans, grants, and surplus agricultural commodities to develop transportation facilities, increase agricultural production, expand the educational system, stimulate industry, and improve government administration.
In the 1950s, the U.S. declined Afghanistan's request for defense cooperation but extended an economic assistance program focused on the development of Afghanistan's physical infrastructure--roads, dams, and power plants. Later, U.S. aid shifted from infrastructure projects to technical assistance programs to help develop the skills needed to build a modern economy. The Peace Corps was active in Afghanistan between 1962 and 1979.
After the April 1978 coup, relations deteriorated. In February 1979, U.S. Ambassador Adolph "Spike" Dubs was murdered in Kabul after Afghan security forces burst in on his kidnapers. The U.S. then reduced bilateral assistance and terminated a small military training program. All remaining assistance agreements were ended after the December 1979 Soviet invasion.
Following the Soviet invasion, the United States supported diplomatic efforts to achieve a Soviet withdrawal. U.S. contributions to the refugee program in Pakistan played a major part in efforts to assist Afghans in need. This cross-border humanitarian assistance program aimed to increase Afghan self-sufficiency and help Afghans resist Soviet attempts to drive civilians out of the rebel-dominated countryside. During the period of Soviet occupation of Afghanistan, the U.S. provided about $3 billion in military and economic assistance to Afghans and the resistance movement.
After the fall of the Taliban, the U.S. supported the emergence of a broad-based government, representative of all Afghans, and actively encouraged a UN role in the national reconciliation process in Afghanistan. The U.S. has made a long-term commitment to help Afghanistan rebuild itself after years of war. The U.S. and others in the international community currently provide resources and expertise to Afghanistan in a variety of areas, including humanitarian relief and assistance, capacity-building, security needs, counter-narcotic programs, and infrastructure projects. The U.S. also supports the Afghan Government in its efforts to establish a framework for a vibrant civil society, one that emphasizes democratic principles through a rule of law and creates accountable and transparent forms of government. The United States and its international partners remain committed to helping Afghans realize their vision for a country that is stable, democratic, and economically successful, and to an Afghan Government committed to the protection of women's rights, human rights, and religious tolerance.
In the 1950s, the U.S. declined Afghanistan's request for defense cooperation but extended an economic assistance program focused on the development of Afghanistan's physical infrastructure--roads, dams, and power plants. Later, U.S. aid shifted from infrastructure projects to technical assistance programs to help develop the skills needed to build a modern economy. The Peace Corps was active in Afghanistan between 1962 and 1979.
After the April 1978 coup, relations deteriorated. In February 1979, U.S. Ambassador Adolph "Spike" Dubs was murdered in Kabul after Afghan security forces burst in on his kidnapers. The U.S. then reduced bilateral assistance and terminated a small military training program. All remaining assistance agreements were ended after the December 1979 Soviet invasion.
Following the Soviet invasion, the United States supported diplomatic efforts to achieve a Soviet withdrawal. U.S. contributions to the refugee program in Pakistan played a major part in efforts to assist Afghans in need. This cross-border humanitarian assistance program aimed to increase Afghan self-sufficiency and help Afghans resist Soviet attempts to drive civilians out of the rebel-dominated countryside. During the period of Soviet occupation of Afghanistan, the U.S. provided about $3 billion in military and economic assistance to Afghans and the resistance movement.
After the fall of the Taliban, the U.S. supported the emergence of a broad-based government, representative of all Afghans, and actively encouraged a UN role in the national reconciliation process in Afghanistan. The U.S. has made a long-term commitment to help Afghanistan rebuild itself after years of war. The U.S. and others in the international community currently provide resources and expertise to Afghanistan in a variety of areas, including humanitarian relief and assistance, capacity-building, security needs, counter-narcotic programs, and infrastructure projects. The U.S. also supports the Afghan Government in its efforts to establish a framework for a vibrant civil society, one that emphasizes democratic principles through a rule of law and creates accountable and transparent forms of government. The United States and its international partners remain committed to helping Afghans realize their vision for a country that is stable, democratic, and economically successful, and to an Afghan Government committed to the protection of women's rights, human rights, and religious tolerance.
Thursday, 14 May 2009
Afghanistan, the home for Afghans
PART VI
De-mining
Afghanistan is one of the most heavily mined countries in the world; an estimated 200,000 Afghans have been disabled by the explosive remnants of war (ERW). Between March 2006 and March 2007 an average 62 civilians were injured each month. As of March 2007 the United Nations Mine Action Program for Afghanistan (MAPA), responsible for demining in Afghanistan, employed approximately 8,500 Afghan personnel through funding and oversight of several non-governmental organizations (NGOs) deployed throughout the country. With Afghanistan Government support, and in line with its Ottawa Convention commitments, MAPA has destroyed Afghanistan's known stockpile of landmines and strives to make Afghanistan mine-free by 2013. Since 1989, MAPA has cleared about 1.2 billion square meters of land and destroyed millions of ERW, including over 300,000 anti-personnel landmines. Training programs are also provided to educate the public about the threat and dangers of ERW. These combined efforts have reduced ERW victims by over 50% in the past six years. The United States remains the leading single donor for Afghanistan's humanitarian demining efforts.
De-mining
Afghanistan is one of the most heavily mined countries in the world; an estimated 200,000 Afghans have been disabled by the explosive remnants of war (ERW). Between March 2006 and March 2007 an average 62 civilians were injured each month. As of March 2007 the United Nations Mine Action Program for Afghanistan (MAPA), responsible for demining in Afghanistan, employed approximately 8,500 Afghan personnel through funding and oversight of several non-governmental organizations (NGOs) deployed throughout the country. With Afghanistan Government support, and in line with its Ottawa Convention commitments, MAPA has destroyed Afghanistan's known stockpile of landmines and strives to make Afghanistan mine-free by 2013. Since 1989, MAPA has cleared about 1.2 billion square meters of land and destroyed millions of ERW, including over 300,000 anti-personnel landmines. Training programs are also provided to educate the public about the threat and dangers of ERW. These combined efforts have reduced ERW victims by over 50% in the past six years. The United States remains the leading single donor for Afghanistan's humanitarian demining efforts.
Refugees and Internally Displaced People
Afghanistan has had the largest refugee repatriation in the world in the last 30 years. Over 5 million Afghan refugees have returned to the country since 2002. The Ministry of Refugees and Repatriation (MORR) leads the Government of the Islamic Republic of Afghanistan in assisting its citizens in returning from exile. The United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) leads the international community's response, in coordination with the International Organization of Migration (IOM), United Nations Children's Fund (UNICEF), the World Food Program (WFP), the World Health Organization (WHO), and a number of other national and international NGOs and donors. As of November 2008, approximately 3 million Afghans remained in neighboring countries. The U.S. provided more than $500 million in support to Afghan refugees, returnees, and other conflict victims between September 2001 and November 2008.
Health
In response to a strategy outlined by the Ministry of Health, the international community is supporting the government in rebuilding the primary health-care system. Since the fall of the Taliban in 2001, the health sector has seen significant progress in development, with reductions in morbidity (disease) and mortality (death). In 2001, 8% of the Afghan population had access to basic health care; today, 79% have access to basic health services. In 2001, Afghanistan was ranked the world's worst in infant mortality; in 2007 Afghanistan's infant mortality rates were falling due to the efforts of the Ministry of Public Health (MoPH) and its international partners. Since 2006, Afghanistan has reduced child mortality (five years and under) by 25%, saving 89,000 children in 2007. In 2006, 23,000 Afghans died from tuberculosis. In 2007, due to improved access to basic health care, only 12,000 Afghans died from this disease.
Immunization coverage has reached 83% of children under one year of age and additional progress has been made in updating routine immunizations for older children, adolescents, and adults. Finally, recent data showed that 70% of health facilities have at least one female provider on staff, compared to 45% during the Taliban era.
The MoPH developed the Basic Package of Health Services (BPHS), a program which includes maternal and newborn health, child health and immunization, public nutrition, communicable diseases, mental health, disability, and supply of essential drugs. The program has recently increased its coverage of the population from 77% to 82%.
There has been a marked increase in health infrastructure; the number of health facilities providing the BPHS has increased to 897 (from 746), the number of health facilities providing comprehensive emergency obstetric care has also increased to 89 (from 79), and the number of health facilities within the government's program of Integrated Management of Childhood Illnesses stands at 309 facilities located in eight provinces and 39 districts. Thirteen therapeutic feeding units have been established, and two additional midwifery schools were opened. Twelve mobile health facilities were established to provide basic health services to the nomadic Kuchi population. The number of health facilities providing direct observed treatment short courses (in the treatment of tuberculosis) increased to 55% (from 45%).
Approximately 40,000 insecticide bed nets were distributed to control the spread of malaria. Provincial teams in eight provinces were established to track the prevalence of avian flu. In total, 670 health facilities have been renovated or constructed.
FOREIGN RELATIONS
Before the Soviet invasion, Afghanistan pursued a policy of neutrality and nonalignment in its foreign relations. After the December 1979 invasion, Afghanistan's foreign policy mirrored that of the Soviet Union. Most Western countries, including the United States, maintained small diplomatic missions in Kabul during the Soviet occupation. Repeated Taliban efforts to occupy Afghanistan's seat at the UN and Organization of the Islamic Conference (OIC) were unsuccessful.
The fall of the Taliban in October 2001 opened a new chapter in Afghanistan's foreign relations. Afghanistan is now an active member of the international community, and has diplomatic relations with countries from around the world. In December 2002, the six nations that border Afghanistan signed a 'Good Neighbor' Declaration, in which they pledged to respect Afghanistan's independence and territorial integrity. In 2005 Afghanistan and its South Asia neighbors held the first annual Regional Economic Cooperation Conference (RECC) promoting intra-regional relations and economic cooperation.
Thursday, 7 May 2009
Afghanistan, the home for Afghans
PART V
ECONOMY
In the 1930s, Afghanistan embarked on a modest economic development program. The government founded banks; introduced paper money; established a university; expanded primary, secondary, and technical schools; and sent students abroad for education.
Historically, there has been a dearth of information and reliable statistics about Afghanistan's economy. The 1979 Soviet invasion and ensuing civil war destroyed much of the country's limited infrastructure and disrupted normal patterns of economic activity. Gross domestic product fell substantially because of loss of labor and capital and disruption of trade and transport. Continuing internal strife hampered both domestic efforts at reconstruction as well as international aid efforts. However, Afghanistan's economy has grown at a fast pace since the 2001 fall of the Taliban, albeit from a low base. In 2007, GDP growth exceeded 7%. In 2008, 11.5% GDP growth is expected.
In June 2006, Afghanistan and the International Monetary Fund agreed on a Poverty Reduction and Growth Facility program for 2006-2009 that focuses on maintaining macroeconomic stability, boosting growth, and reducing poverty. Afghanistan is also rebuilding its banking infrastructure through the Da Afghanistan National Central Bank. The central bank manages $2.8 billion in reserves. Sixteen banks have been established and more than 171 branches in over twenty provinces with $1.5 billion of total assets, a fourfold increase in three years.
Historically, there has been a dearth of information and reliable statistics about Afghanistan's economy. The 1979 Soviet invasion and ensuing civil war destroyed much of the country's limited infrastructure and disrupted normal patterns of economic activity. Gross domestic product fell substantially because of loss of labor and capital and disruption of trade and transport. Continuing internal strife hampered both domestic efforts at reconstruction as well as international aid efforts. However, Afghanistan's economy has grown at a fast pace since the 2001 fall of the Taliban, albeit from a low base. In 2007, GDP growth exceeded 7%. In 2008, 11.5% GDP growth is expected.
In June 2006, Afghanistan and the International Monetary Fund agreed on a Poverty Reduction and Growth Facility program for 2006-2009 that focuses on maintaining macroeconomic stability, boosting growth, and reducing poverty. Afghanistan is also rebuilding its banking infrastructure through the Da Afghanistan National Central Bank. The central bank manages $2.8 billion in reserves. Sixteen banks have been established and more than 171 branches in over twenty provinces with $1.5 billion of total assets, a fourfold increase in three years.
Agriculture
The main source of income in the country is agriculture, and in the past, Afghanistan produced enough food and food products to provide for the people, as well as to create a surplus for export. The major food crops produced are: corn, rice, barley, wheat, vegetables, fruits, and nuts. In Afghanistan, industry is also based on agriculture, and pastoral raw materials. The major industrial crops are: cotton, tobacco, madder, castor beans, and sugar beets. The Afghan economy continues to be overwhelmingly agricultural, despite the fact that only 12% of its total land area is arable and less than 6% currently is cultivated. Agricultural production is constrained by an almost total dependence on erratic winter snows and spring rains for water; irrigation is primitive. Relatively little use is made of machines, chemical fertilizer, or pesticides.
Overall agricultural production dramatically declined following severe drought as well as sustained fighting, instability in rural areas, and deteriorated infrastructure. The easing of the drought and the end of civil war produced the largest wheat harvest in 25 years during 2003. Wheat production was an estimated 58% higher than in 2002. However, the country still needs to import an estimated one million tons of wheat to meet its requirements. Millions of Afghans, particularly in rural areas, remain dependent on food aid.
Opium has become a ready source of cash for many Afghans, especially following the breakdown in central authority after the Soviet withdrawal, and opium-derived revenues probably constituted a major source of income for the two main factions during the civil war in the 1990s. Opium is easy to cultivate and transport. Afghanistan produced a record opium poppy crop in 2007, supplying 93% of the world's opium. Much of Afghanistan's opium production is refined into heroin and is either consumed by a growing regional addict population or exported, primarily to Western Europe.
Afghanistan has begun counter-narcotics programs, including the promotion of alternative development, public information campaigns, targeted eradication policies, interdiction of drug shipments, as well as law enforcement and justice reform programs. These programs were first implemented in late 2005. In August 2008, the United Nations Office on Drugs and Crime estimated that 157,000 hectares of opium poppy were cultivated, representing a 19% decrease from 2007 and 2% of Afghanistan's agricultural land.
Overall agricultural production dramatically declined following severe drought as well as sustained fighting, instability in rural areas, and deteriorated infrastructure. The easing of the drought and the end of civil war produced the largest wheat harvest in 25 years during 2003. Wheat production was an estimated 58% higher than in 2002. However, the country still needs to import an estimated one million tons of wheat to meet its requirements. Millions of Afghans, particularly in rural areas, remain dependent on food aid.
Opium has become a ready source of cash for many Afghans, especially following the breakdown in central authority after the Soviet withdrawal, and opium-derived revenues probably constituted a major source of income for the two main factions during the civil war in the 1990s. Opium is easy to cultivate and transport. Afghanistan produced a record opium poppy crop in 2007, supplying 93% of the world's opium. Much of Afghanistan's opium production is refined into heroin and is either consumed by a growing regional addict population or exported, primarily to Western Europe.
Afghanistan has begun counter-narcotics programs, including the promotion of alternative development, public information campaigns, targeted eradication policies, interdiction of drug shipments, as well as law enforcement and justice reform programs. These programs were first implemented in late 2005. In August 2008, the United Nations Office on Drugs and Crime estimated that 157,000 hectares of opium poppy were cultivated, representing a 19% decrease from 2007 and 2% of Afghanistan's agricultural land.
Trade and Industry
Afghanistan is endowed with natural resources, including extensive deposits of natural gas, petroleum, coal, copper, chromite, talc, barites, sulfur, lead, zinc, iron ore, salt, and precious and semiprecious stones. Unfortunately, ongoing instability in certain areas of the country, remote and rugged terrain, and an inadequate infrastructure and transportation network have made mining these resources difficult, and there have been few serious attempts to further explore or exploit them. The first significant investment in the mining sector is expected to commence in 2008, with the development of the Aynak copper deposit in east-central Afghanistan. This project tender, awarded to a Chinese firm and valued at over $2.5 billion, is the largest international investment in Afghanistan to date. The Ministry of Mines also plans to move forward with oil, gas, and possibly iron ore tenders in 2009.
The most important resource has been natural gas, first tapped in 1967. At their peak during the 1980s, natural gas sales accounted for $300 million a year in export revenues (56% of the total). Ninety percent of these exports went to the Soviet Union to pay for imports and debts. However, during the withdrawal of Soviet troops in 1989, Afghanistan's natural gas fields were capped to prevent sabotage by the mujahidin. Restoration of gas production has been hampered by internal strife and the disruption of traditional trading relationships following the collapse of the Soviet Union. The government expects to pass a hydrocarbons law, developed with donor assistance, to regulate future exploration and development of Afghanistan's oil and gas fields. With the law in place, Afghanistan hopes to begin using natural gas to produce electricity. Trade in smuggled goods into Pakistan once constituted a major source of revenue for Afghan regimes, including the Taliban, and still figures as an important element in the Afghan economy, although efforts are underway to formalize this trade and remove non-tariff barriers limiting its expansion.
The most important resource has been natural gas, first tapped in 1967. At their peak during the 1980s, natural gas sales accounted for $300 million a year in export revenues (56% of the total). Ninety percent of these exports went to the Soviet Union to pay for imports and debts. However, during the withdrawal of Soviet troops in 1989, Afghanistan's natural gas fields were capped to prevent sabotage by the mujahidin. Restoration of gas production has been hampered by internal strife and the disruption of traditional trading relationships following the collapse of the Soviet Union. The government expects to pass a hydrocarbons law, developed with donor assistance, to regulate future exploration and development of Afghanistan's oil and gas fields. With the law in place, Afghanistan hopes to begin using natural gas to produce electricity. Trade in smuggled goods into Pakistan once constituted a major source of revenue for Afghan regimes, including the Taliban, and still figures as an important element in the Afghan economy, although efforts are underway to formalize this trade and remove non-tariff barriers limiting its expansion.
Transportation
In the 1960s, the United States helped build a highway connecting Afghanistan's two largest cities. It began in Kabul and wound its way through five of the country's core provinces--skirting scores of isolated and otherwise inaccessible villages; passing through the ancient market city of Ghazni; descending through Qalat; and eventually reaching Kandahar, founded by Alexander the Great. More than 35% of the country's population lives within 50 kilometers of this highway, called, appropriately, modern Afghanistan's lifeline. In 1978, the Soviet Union invaded and, after more than two decades of war, the Kabul-Kandahar highway was devastated, like much of the country's infrastructure. Little could move along the lifeline that had provided so many Afghans with their means of livelihood and their access to healthcare, education, markets, and places of worship.
Reviving the Ring Road: Restoration of the highway has been an overriding priority of President Hamid Karzai. It is crucial to extending the influence of the new government. Without the highway link, Afghanistan's civil society and economy would remain moribund and prey to divisive forces. The economic development that the highway makes possible will help guarantee the unity and long-term security of the Afghan people. The restored highway is a visually impressive achievement whose symbolic importance should not be underestimated. It marks a palpable transition from the recent past and represents an important building block for the future. An official in Herat likened the ring road to veins and arteries that nourish and bring life to the "heart" of Kabul and the body of the country. The highway will not end in Kandahar: there are plans to complete the circuit, extending it to Herat and then arcing it back through Mazar-e-Sharif to Kabul. The route is sometimes referred to as the Ring Road. As of December 2006, 100% of the Ring Road had been funded, with plans for completion in 2009.
Landlocked Afghanistan has no functioning railways, but the Amu Darya (Oxus) River, which forms part of Afghanistan's border with Turkmenistan, Uzbekistan, and Tajikistan, has barge traffic. During their occupation of the country, the Soviets completed a bridge across the Amu Darya. The Shirkan Bandar bridge, reconstructed with U.S. assistance, reopened in 2007 and has opened vital trade routes between Afghanistan and Tajikistan.
Afghanistan's national airline, Ariana, operates domestic and international routes, including flights to New Delhi, Islamabad, Dubai, Moscow, Istanbul, and Tehran. Civil aviation has been expanding rapidly and several private airlines now offer an alternative to Ariana and operate a domestic and international route network. The first, Kam Air, commenced domestic operations in November 2003. Many sections of Afghanistan's highway and regional road system are undergoing significant reconstruction, many with substantial U.S. assistance. The Asian Development Bank is also active in road development projects, mainly in the border areas with Pakistan.
Reviving the Ring Road: Restoration of the highway has been an overriding priority of President Hamid Karzai. It is crucial to extending the influence of the new government. Without the highway link, Afghanistan's civil society and economy would remain moribund and prey to divisive forces. The economic development that the highway makes possible will help guarantee the unity and long-term security of the Afghan people. The restored highway is a visually impressive achievement whose symbolic importance should not be underestimated. It marks a palpable transition from the recent past and represents an important building block for the future. An official in Herat likened the ring road to veins and arteries that nourish and bring life to the "heart" of Kabul and the body of the country. The highway will not end in Kandahar: there are plans to complete the circuit, extending it to Herat and then arcing it back through Mazar-e-Sharif to Kabul. The route is sometimes referred to as the Ring Road. As of December 2006, 100% of the Ring Road had been funded, with plans for completion in 2009.
Landlocked Afghanistan has no functioning railways, but the Amu Darya (Oxus) River, which forms part of Afghanistan's border with Turkmenistan, Uzbekistan, and Tajikistan, has barge traffic. During their occupation of the country, the Soviets completed a bridge across the Amu Darya. The Shirkan Bandar bridge, reconstructed with U.S. assistance, reopened in 2007 and has opened vital trade routes between Afghanistan and Tajikistan.
Afghanistan's national airline, Ariana, operates domestic and international routes, including flights to New Delhi, Islamabad, Dubai, Moscow, Istanbul, and Tehran. Civil aviation has been expanding rapidly and several private airlines now offer an alternative to Ariana and operate a domestic and international route network. The first, Kam Air, commenced domestic operations in November 2003. Many sections of Afghanistan's highway and regional road system are undergoing significant reconstruction, many with substantial U.S. assistance. The Asian Development Bank is also active in road development projects, mainly in the border areas with Pakistan.
Power
In 2001, Afghanistan produced 430 megawatts of electricity. Today the country produces 754 megawatts. International statistics maintained by the World Bank indicate the ratio of gross domestic product (GDP) growth to electrical production is approximately $1,000 to 300 kwh. The Afghan Government's current power plan sets a goal to deliver sufficient electricity to meet the needs of an economic growth rate of 9% per year. Additionally, the Afghan Government anticipates approximately 90% of urban businesses will have access to electrical power by the end of 2010. Finally, the plan's objective is to provide access to electricity to 65% of urban and 25% of rural households by the end of 2010.
Electricity distribution, rehabilitation, and infrastructure projects in all major urban centers are underway. Access of rural households to electricity has been increased by 7% and a renewable energy master plan has been approved. However, the lack of electrical power significantly affects the pace of development in Afghanistan. There is some potential for private funding of power-generation initiatives and business ventures. An example is the Aynak Copper Mine, where the Chinese developers are expected to build a power plant to provide energy for mining and processing needs.
Afghanistan is envisioned as the corridor for the Central Asian-South Asian (CASA) Regional Energy Market, intended to bring electric power from Kyrgyzstan and Tajikistan through Afghanistan into Pakistan. Under CASA-1000, the first phase of the project, 1,000 megawatts will reach Peshawar in Pakistan and 300 megawatts will reach Kabul. The North East Power System (NEPS) is used to import power to Kabul from three Central Asian neighbors. Other energy projects include: efforts to rehabilitate hydropower plants at Kajaki, Naghlu, and Darunta; the transmission line from Pul-e Khumri to Kabul to be built by India; the transmission lines from Naghlu to Jalalabad/Methar Lam; and the transmission lines from Kabul to Gardez (including a substation for Gardez) to be funded by the Asian Development Bank. The required 33% increase per year in electrical connections to meet 2010 goals will likely not be realized due to a $1.2 billion gap in funding the national energy sector plan.
Electricity distribution, rehabilitation, and infrastructure projects in all major urban centers are underway. Access of rural households to electricity has been increased by 7% and a renewable energy master plan has been approved. However, the lack of electrical power significantly affects the pace of development in Afghanistan. There is some potential for private funding of power-generation initiatives and business ventures. An example is the Aynak Copper Mine, where the Chinese developers are expected to build a power plant to provide energy for mining and processing needs.
Afghanistan is envisioned as the corridor for the Central Asian-South Asian (CASA) Regional Energy Market, intended to bring electric power from Kyrgyzstan and Tajikistan through Afghanistan into Pakistan. Under CASA-1000, the first phase of the project, 1,000 megawatts will reach Peshawar in Pakistan and 300 megawatts will reach Kabul. The North East Power System (NEPS) is used to import power to Kabul from three Central Asian neighbors. Other energy projects include: efforts to rehabilitate hydropower plants at Kajaki, Naghlu, and Darunta; the transmission line from Pul-e Khumri to Kabul to be built by India; the transmission lines from Naghlu to Jalalabad/Methar Lam; and the transmission lines from Kabul to Gardez (including a substation for Gardez) to be funded by the Asian Development Bank. The required 33% increase per year in electrical connections to meet 2010 goals will likely not be realized due to a $1.2 billion gap in funding the national energy sector plan.
Subscribe to:
Posts (Atom)